4 mei herdenkingen, ontkerkelijking en pluriformiteit: een onderzoek naar de veranderende rol van religie bij lokale 4 mei herdenkingen in het midden van Nederland

Abstract

In dit onderzoek wordt de rol van religie bij plaatselijke dodenherdenkingen verkend aan de hand van een literatuurstudie naar de geschiedenis van het herdenken, de hedendaagse herdenkingscultuur en ontwikkelingen op religieus vlak in Nederland. Daarnaast zijn er vier casestudies gedaan naar plaatselijke herdenkingen in het midden van Nederland aan de hand van interviews met tien organisatoren van deze herdenkingen. Uit dit onderzoek blijkt dat de Nederlandse herdenkingscultuur en het christendom, zeker ook lokaal, aanvankelijk sterk verweven waren. De laatste twintig jaar is er echter een zeer sterke ontkerkelijking van de onderzochte herdenkingen te zien, ook kerksluitingen spelen hier een rol in. Er worden aanwijzingen gesignaleerd dat organisatoren van herdenkingen vaker dan gemiddeld kerkelijk zijn, dit heeft echter geen invloed op de inrichting van de herdenkingen. De organisatoren willen namelijk een succesvolle herdenking organiseren en een breed publiek aanspreken: als het kerkelijke karakter een drempel vormt voor veel mensen, passen zij de herdenkingen aan. Er wordt een afstand geconstateerd tussen Joodse en islamitische perspectieven op het herdenken en de algemene herdenking. Elk van deze religies interacteert op een eigen wijze met de plaatselijke Nederlandse herdenkingscultuur. Het blijkt onterecht om te stellen dat de herdenkingen een vervanging voor of een nieuwe vorm van religie in Nederland zijn. In dit onderzoek wordt de toegenomen compartimentalisatie van het christendom concreet op maatschappelijk niveau zichtbaar. Het blijkt op deze vier locaties onterecht om te verwachten dat religie op cultureel niveau relevant blijft bij het herdenken nadat individuen minder naar de kerk gaan.