Cultuurmarxisme: het fantoom op rechts?

Abstract

In deze scriptie wordt onderzocht of de Frankfurter Schule in de periode 1923-1950 met recht cultuurmarxistisch genoemd kan worden. Daarbij wordt uitgegaan van de definities van cultuurmarxisme zoals beschreven door Paul Cliteur en Sid Lukkassen in de essaybundel Cultuurmarxisme. Er waart een spook door het Westen. Door het analyseren van drie primaire werken van vooraanstaande intellectuelen van de Frankfurter Schule, te weten Max Horkheimer, Theodor Adorno en Herbert Marcuse, is deze vraag onderzocht. De analyse concentreerde zich op twee aspecten van het cultuurmarxisme van Cliteur en Lukkassen, te weten de omslag van economie naar cultuur en de nadruk op activisme. De vermeende invloed van de Italiaanse communist Antonio Gramsci op de Frankfurter Schule is ook onderzocht. Gebleken is dat Cliteur en Lukkassen gedeeltelijk gelijk hebben wanneer zij stellen dat de leden van de Frankfurter Schule ‘cultuurmarxisten’ zijn. De nadruk in de theorie kwam inderdaad te liggen op de cultuur. De invloed van Gramsci blijkt echter niet uit de bestudeerde primaire bronnen.