Vertigo: een mind-game film?

Abstract

Het onderwerp over narratieve (puzzel)films, die door middel van bepaalde filmische middelen, filmtechnieken, spelelementen en –strategieën de toeschouwer misleiden, maakt steeds meer onderdeel uit van het filmwetenschappelijk debat. In zulke ‘mind-game’ films zijn onderliggende spelstructuren verwerkt, die uiteindelijk bijdragen aan de betekenis van de film en het perceptieproces van het publiek. De mind-game film wordt gezien als een nieuw fenomeen vanaf de jaren ’90 die de algemene grenzen van “standaard” Hollywood films overschrijdt. Echter is het doel van dit onderzoek om na te gaan of zulke mind-game kenmerken al te vinden zijn in klassiek bestempelde films, waarbij continuïteit centraal staat. Vanuit het theoretisch kader wordt er onderzoek gedaan naar de klassieke film VERTIGO (1958) op grond van specifieke kenmerken, die volgens filmwetenschappers Thomas Elsaesser en Warren Buckland kenmerkend zijn voor mind-game films. De vraag die hierbij centraal staat, is: Welke technieken worden in VERTIGO ingezet om te spelen met de verwachtingen van de kijker en zijn dit technieken die in het huidige debat worden bestempeld als kenmerken van de mind-game film na 1990? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is er een schema ontwikkeld die zich richt op causaliteit en continuïteit in tijd en ruimte in zowel de klassieke als de mind-game film. De segmentatie van de film vormt de basis van mijn analyse. Uit dit onderzoek blijkt dat de eerste helft van de film VERTIGO een aantal mind-game elementen bevat. Zo wordt er gebruik gemaakt van non-lineaire filmtechnieken en worden er aan de hand van mise-en-scène en montage mysteries gecreëerd om de kijker op het verkeerde been te zetten. De narratieve vorm blijft echter wel zijn continuïteit behouden en na de flashbackscène lijken alle puzzelstukjes in elkaar te vallen, waardoor het verhaal helder wordt voor de kijker. Zo blijft VERTIGO alsnog een klassieke Hollywoodfilm, maar blijkt uit dit onderzoek dat er wel degelijk al mind-game elementen te vinden zijn in een klassiek bestempelde film.