Van spoor kunnen wisselen - Een onderzoek naar de rol van leidinggevenden in het veranderingsproces richting CO2-neutraliteit

Abstract

Dit onderzoek gaat over hoe een bedrijfsonderdeel van een woningcorporatie het veranderingsproces richting CO2-neutraliteit kan organiseren met haar leidinggevenden. Een literatuurstudie diende als basis van dit onderzoek en heeft inzicht gegeven in de belangrijkste concepten omtrent dit onderwerp, namelijk organisatie en organiseren; flexibiliteit en adaptiviteit; organizational learning; en leiderschap. Middels semigestructureerde interviews en focusgroepen met leidinggevenden is geprobeerd inzicht te krijgen in hoe het veranderingsproces richting CO2-neutraliteit georganiseerd kan worden en welke rol daarbij is weggelegd voor leidinggevenden. Duurzaamheidsambities zoals een CO2-neutrale woningvoorraad vragen om veranderingen binnen organisaties. Organisaties vinden het moeilijk vaste structuren en processen te veranderen, terwijl juist flexibiliteit en het vermogen te veranderen wenselijk zijn bij het omgaan met een veranderlijke omgeving. Het is hierom waardevol in te zetten op adaptiviteit (het vermogen zich aan te kunnen passen aan de omgeving). Of en hoe een organisatie actie onderneemt, hangt af van verschillende factoren. In dit onderzoek wordt ingegaan op twee factoren: leren en leiderschap. Organizational learning is een proces waarin kennis wordt geconstrueerd, zowel individueel als op het niveau van de organisatie als geheel. Obstakels als onzekerheid en complexiteit kunnen ervoor zorgen dat organisaties vast blijven houden aan bestaande routines, wat leren in de weg kan staan. Als organisaties in staat zijn nieuwe manieren van doen uit te proberen, oude, niet meer werkende routines te laten varen en zich aan te passen, zijn ze flexibel. Hierbij is leiderschap bepalend. Zo kan visionair leiderschap ervoor zorgen dat een organisatie op een ruimdenkende en open manier adaptie tegemoet treedt en oppakt. Hierbij is het van belang dat leiders niet alleen uitdragen dat adaptie belangrijk is, maar ook het gedrag vertonen dat bij adaptie hoort: ze moeten momentum en steun creëren voor initiatieven en zich hard maken voor de verandering. Het is zaak om die verandering vervolgens structureel te behouden. Daarnaast is er een faciliterende rol weggelegd voor de leider: hij kan bekwaamheid faciliteren en anderen meenemen in de adaptie. Daar hoort het faciliteren van een innovatiebevorderende en veilige context bij. Leiders zijn daarnaast in staat nieuw opgedane kennis te integreren, over de grenzen van de organisatie(onderdelen) heen. Ze kunnen zo zorgen voor onderling begrip. Ten slotte kunnen leiders nieuw opgedane en bestaande kennis institutionaliseren en daarmee integreren in de dagelijkse gang van zaken in de organisatie.