| dc.description.abstract | Ondanks preventieve maatregelen die vanuit de Rijksoverheid worden genomen om overgewicht in Nederland tegen te gaan, blijft overgewicht onder adolescenten toenemen, met allerlei fysieke en psychosociale gevolgen van dien. In 2018 had bijna één op de zeven kinderen en adolescenten (2 tot 25 jaar) overgewicht. Van de ‘oudere’ adolescenten (18 tot 25 jaar) bleek bijna een kwart te zwaar. Daarnaast gaf één op de drie van hen aan ontevreden te zijn over hun ‘ongezonde’ gewicht’.
Probleemstelling
Dit kwalitatieve onderzoek, welke exploratief van aard, heeft als doel inzicht te bieden in het zelfbeeld van adolescenten met overgewicht in Nederland. Deze studie onderscheidt zich van eerder onderzoek doordat het verschillende wetenschappelijke disciplines met elkaar verbindt, namelijk sociale psychologie, gezondheidswetenschappen en beleidswetenschappen. Daarbij wordt het perspectief van de adolescent in kwestie centraal gesteld. In het onderzoek staat een tweeledige hoofdvraag centraal, namelijk wat het zelfbeeld van adolescenten met overgewicht is en of deze groep zich bewust is van de preventieve maatregelen die vanuit de Rijksoverheid worden genomen om overgewicht tegen te gaan- en zo ja, hoe deze maatregelen een rol spelen in hun zelfbeeld.
Methode
Allereerst is er een literatuurstudie uitgevoerd. Deze is benut om theoretische lacunes te achterhalen, om zo tot de twee bovenstaande hoofdvragen te komen die als leidraad fungeren in het onderzoek. Tevens is de literatuurstudie gebruikt om het theoretisch kader vorm te geven. Het biedt daarmee inzicht in moeilijk definieerbare, complexe en veranderlijke theoretische concepten, zoals het ‘zelfbeeld’ en ‘overgewicht’. Tevens wordt er inzicht geboden in de heersende discussies die naar voren zijn gekomen in de wetenschappelijke literatuur. De literatuurstudie is vervolgens gebruikt voor het ontwikkelen van de topiclijst. De empirische data is het resultaat van achttien semigestructureerde interviews met adolescenten met overgewicht in de leeftijdscategorie van veertien tot en met twintig jaar.
Conclusie & Resultaten
Hoofdvraag 1 Wat is het zelfbeeld van adolescenten met overgewicht?
Uit dit onderzoek kan geen generaliseerbare conclusie worden getrokken. Het zelfbeeld en de rol van de facetten waarmee het zelfbeeld samenhangt is per respondent verschillend. Wel komen een aantal facetten naar voren die een rol lijken te spelen in het zelfbeeld van (een deel van) de respondenten.
Sociale media blijkt het zelfbeeld van één derde van de respondenten negatief te beïnvloeden. Met name doordat deze respondenten het gevoel hebben niet te (kunnen) voldoen aan het heersende ‘slankheids-’ en/of ‘gezondheidsideaal’.
Verder komt zowel uit de literatuurstudie als uit de empirie naar voren, dat het zelfbeeld niet altijd afhangt van een positief of negatief vertrouwen in het zelf. Zo geeft één derde van de respondenten aan dat ondanks het feit dat pesten hun zelfbeeld negatief beïnvloedde, dit pestgedrag er uiteindelijk voor heeft gezorgd dat hun zelfvertrouwen sterker is geworden.
Tevens blijkt zowel uit de literatuurstudie als de empirie dat de zelfwaardering van de respondenten samenhangt met de verwachting dat de respondent zijn taken tot een ‘goed’ einde kan brengen. Twee derde van de respondenten hebben redelijk tot veel vertrouwen in hun eigen kunnen, ook ten aanzien van hun overgewicht, waardoor het zelfbeeld gelijk blijft of stijgt.
Verder lijkt de overtuiging dat de respondent zichzelf als een ‘waardevol’ persoon beschouwt geen garantie dat hun ‘falen’ (het aanhoudende overgewicht) geen rol speelt op de negatieve waardering van de eigen persoon. De helft van de respondenten ziet het zelfbeeld namelijk verminderen door het aanhoudende overgewicht, maar spreken wel waardering uit voor de eigen persoon.
Ook de sociale omgeving van een respondent lijkt een rol te spelen in het zelfbeeld van de respondent. Twee derde van de respondenten ziet het zelfbeeld positief bekrachtigd worden door ‘steun’ uit de sociale omgeving. Deze steun kan zich uiten in meerdere vormen: erkenning, acceptatie, bemoediging en het geven van complimenten. Een derde van de respondenten ziet het zelfbeeld echter dalen. Vooral (te) veel negatieve of vervelende opmerkingen ten aanzien van het (over)gewicht of het uiterlijk worden genoemd.
Hoofdvraag 2 Zijn adolescenten met overgewicht zich bewust van het preventiebeleid van de Rijksoverheid als het gaat om het tegengaan van overgewicht en zo ja, hoe spelen deze maatregelen een rol in het zelfbeeld van de adolescenten?
De meeste respondenten beschikken over kennis en zijn zich bewust van enkele overheidsmaatregelen om overgewicht onder adolescenten tegen te gaan, maar lijken niet uit zichzelf het verband te leggen dat deze initiatieven of maatregelen het gevolg zijn van overheidsbeleid. Daarbij lijkt het preventieve Rijksbeleid indirect een rol te spelen in het zelfbeeld van (een deel van) de respondenten.
Uit de literatuur komt naar voren dat stigmatisering en discriminatie van mensen met overgewicht de laatste decennia is toegenomen. Uit zowel de literatuur als de empirie blijkt, voor ongeveer de helft van de respondenten, dat wanneer zij doorhebben dat er negatief over hun sociale groep gedacht wordt, dit een negatieve rol speelt in hun zelfbeeld en ertoe leidt dat zij zich minder snel (willen) identificeren met deze groep. Daarbij komt naar voren dat het label ‘overgewicht’, welke nagenoeg alle respondenten verkregen middels het meten van de Body Mass Index (BMI), niet correspondeert met het beeld dat ongeveer één derde van de respondenten heeft van zichzelf.
Verder blijkt dat er zowel vanuit de wetenschap, het Rijksbeleid, de maatschappij en door nagenoeg alle respondenten, de eigen verantwoordelijkheid van het (tegengaan van) overgewicht bij de adolescent met overgewicht zelf wordt gelegd. Bij één derde van de respondenten is het zelfbeeld verlaagd doordat zij zichzelf verantwoordelijk houden voor hun eigen overgewicht.
Daarnaast komt zowel uit de literatuur als de empirie (een derde van de respondenten) naar voren dat er vanuit de maatschappij (te veel) aandacht is voor het fysieke aspect van overgewicht en minder of geen aandacht voor het psychische aspect dat overgewicht met zich meebrengt. Deze respondenten zien hun zelfbeeld verlagen door het overgewicht, waardoor het overgewicht toeneemt en hun zelfbeeld verder verlaagt. De psychosociale gevolgen van overgewicht lijken zodoende niet alleen een gevolg van het overgewicht van deze respondenten, maar ook een mogelijke oorzaak van hun overgewicht. | |
