| dc.description.abstract | Na de ontzuiling is voor de Nederlandse kiezer een nieuw ‘tijdperk’ aangebroken (Lijphart, 2008; Van der Meer, 2017). Eén waarbij de politieke partijkeuze niet langer vantevoren vastligt en wordt bepaald door zijn godsdienstige- of sociaal economische positie (Lijphart, 2008, p.11), maar waarin de kiezer écht is gaan kiezen (Van der Meer 2017, p.30). Tegelijkertijd is er ook steeds meer keuze voorhanden: het effectief aantal politieke partijen (EAP) is nog nooit zo hoog geweest (Hakhverdian, 2017).
Vanuit de consumentenpsychologie is gebleken dat het hebben van meer keuzeopties nadelige consequenties kan hebben voor de te maken keuze: het choice overload effect (Chernev, Böckenholt & Goodman, 2015; Inbar, Botti & Hanko, 2011; Bollen, Knijnenburg, Willemsen & Graus, 2010; Scheibehenne, Greifeneder & Todd, 2010; Gourville & Soman, 2005; Mick, Broniarczyk & Haidt, 2004; Schwartz, 2004; Chernev, 2003; Iyengar & Lepper, 2000). Het doel van dit onderzoek was om te onderzoeken of meer keuze ook slechter is voor de politieke partijkeuze en ditzelfde choice overload effect ook binnen de politiek-bestuurlijke context optreedt. Om dit te onderzoeken werd een nieuw conceptueel model ontwikkeld, waarbij er werd gefocust op twee specifieke consequenties van een choice overload: ‘motivatie om een keuze te maken’ en ‘tevredenheid over de keuze achteraf’. Het aantal politieke partijen werd hierin opgenomen als onafhankelijke variabele. Tot slot werden er moderende effecten verwacht voor: ‘het aantal partijen in de keuzeset’, ervaren ‘vergelijkbaarheid van de keuzeopties’, ‘tijdsdruk’ en ‘kwaliteit van de keuzeopties’ (Chernev, Böckenholt en Goodman, 2015; Scheibehenne, Greifeneder & Todd, 2010).
Voor het toetsen van dit model werd er een cross case design gehanteerd, waarbij een most likely case en een least likely case werden gecombineerd (Gerring, 2007). Indien er ondersteuning werd gevonden voor de theorie onder de minst gunstige empirische omstandigheden (least likely case), zou er onder elke empirische omstandigheid ondersteuning gevonden kunnen worden. Als most likely case werd gebruik gemaakt van data afkomstig uit het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) naar de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen in de periode van 1971 tot 2012 (N = 27119). Voor de least likely case werd een online survey ontworpen waarbij een cross-sectionele meting naar de partijkeuze gedurende de Provinciale Statenverkiezingen werd verricht (N = 461).
Binnen dit onderzoek werd niet gevonden dat een hoog aantal verkiesbare partijen samenhangt met een lager gevoel van motivatie om een keuze te maken en tevredenheid over deze keuze achteraf. Hiermee werd dus geen bewijs gevonden voor de stelling dat het choice overload effect ook optreedt bij het maken van een politieke partijkeuze. Daarentegen werd in de least likely case wel ondersteuning gevonden voor het moderatie-effect van “het aantal opties in de keuzeset” op de relatie tussen de grootte van het keuzeaanbod en de motivatie om te kiezen. Het is dus mogelijk dat het aantal politieke partijen niet direct van invloed is op de politieke partijkeuze, maar dit effect werkt via het vormen van keuzesets. Hoe meer politieke partijen een kiezer in zijn keuzeset meeneemt, hoe eerder deze kiezer een choice overload zal ervaren.
Opvallend was dat deze resultaten niet werden bevestigd door de most likely case. Mogelijk is dit te wijten aan het gegeven dat de most likely case niet helemaal naar ideale omstandigheden kon worden ingericht, doordat het choice overload effect achteraf geoperationaliseerd werd met de data van afkomstig uit het NKO. Bij de least likely case was het daarentegen wel mogelijk om het choice overload effect adequaat te operationaliseren doordat de survey zelf werd samengesteld. Om definitieve uitspraken te kunnen doen en het choice overload effect bij het maken van een politieke partijkeuze beter te begrijpen, is verder onderzoek dus nodig. | |
