Hoofdrol in de Indonesische kwestie. De invloed van het personalistisch socialisme op Willem Schermerhorns opvattingen over Indonesië, 1945-1947

Abstract

Willem Schermerhorn heeft een belangrijke rol gespeeld in de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, in zijn positie als premier en vervolgens voorzitter van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Indië, in de periode 1945-1947. In dit onderzoek lag de focus op zijn opvattingen met betrekking tot de Indonesische kwestie en is onderzocht in hoeverre deze opvattingen beïnvloed werden door het zogenaamd personalistisch socialisme. In de literatuur bestaat onenigheid over de bewering dat het personalistisch socialisme een vooruitstrevende insteek zou hebben, wat betreft de verhoudingen tussen Nederland en Indonesië. Daarom is hier vervolgens onderzocht of Schermerhorns opvattingen over Indonesië progressief waren, of dat ze daarentegen werden beïnvloed door een koloniale ideologie. Om dit te onderzoeken zijn persoonlijke bronnen van Schermerhorn eerst geanalyseerd op personalistisch-socialistische kenmerken en vervolgens op kenmerken van een koloniale ideologie, met name het idee van een nationale taak voor Nederland in Indonesië. Hieruit is gebleken dat Schermerhorns opvattingen inderdaad werden beïnvloed door het personalistisch socialisme en bovendien ook kenmerken bevatten van een koloniale ideologie. Ook is echter gebleken dat Schermerhorns idee van een nationale taak voor Nederland niet slechts gericht was op het behoud van een koloniaal rijk maar veel meer op de internationale verspreiding van personalistisch-socialistische waarden. In Indonesië wilde Schermerhorn deze roeping in de praktijk brengen door de oprichting van een Nederlands-Indonesische Unie, waarin de personalistisch-socialistische waarden van gemeenschap en verbondenheid weerspiegeld werden.