België herinnert: museum Kazerne Dossin en de Tweede Wereldoorlog

Abstract

In België is er in het traditionele onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog en de herinneringscultuur daarvan weinig aandacht voor musea. In deze thesis wordt een antwoord gegeven op de vraag welke rol musea spelen in de herinneringscultuur van de Tweede Wereldoorlog in België. De casus van deze thesis is Kazerne Dossin in Mechelen. Tussen 1942 en 1944 werden vanuit Kazerne Dossin 25.274 Joden en 354 Roma en Sinti met treinkonvooien weggevoerd. Na de oorlog deed de kazerne van 1944 tot 1947 dienst als interneringskamp voor vermeende en bewezen collaborateurs. In 1996 werd er in een ruimte van de kazerne het Joods Museum van Deportatie en Verzet geopend. Sinds 2012 staat tegenover het kazernegebouw een nieuw museum met de naam Kazerne Dossin – Memoriaal, museum en documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten. Deze thesis is chronologisch opgebouwd waarbij de verschillende perioden in de naoorlogse omgang geanalyseerd worden. Hierdoor is te zien hoe de herinneringscultuur in verloop van tijd verandert. Een belangrijk onderdeel van deze thesis is het comparatieve aspect waarbij de omgang met Kazerne Dossin in België vergeleken wordt met de omgang met de voormalige concentratiekampen in Nederland. Er is gesproken met actoren binnen de museumwereld in België en Nederland. Permanente en tijdelijke tentoonstellingen zijn geanalyseerd. Als belangrijke aanvulling hierop zijn er krantenartikelen, museumgidsen, jaarverslagen, statuten en archiefstukken bestudeerd. Deze thesis besteedt aandacht aan het belang van de herinnering van de Eerste Wereldoorlog bij de herinnering van de Tweede Wereldoorlog. Ook het belang van de mensen die schuilgaan achter de plaats van herinnering wordt duidelijk in deze thesis. De herinnering aan de Holocaust was zowel in België als in Nederland lang afwezig in het herinneringslandschap. België was later dan Nederland met musealisering van de Holocaust. Deze thesis toont aan dat Nederland niet langer per definitie een voorsprong heeft op België in het bespreken van moeilijke thema’s. Verschillen tussen België en Nederland moeten dus niet meer verklaard worden door te stellen dat België achter loopt. De aard van het instituut en de eigenheid van de geschiedenis moeten bekeken worden.