Tussen commerciële drek en heerlijke nostalgie. De disco-rage door de lens van de Nederlandse dagbladpers in de late jaren ‘70

Abstract

Hoe in de context van de discorage muziek, film, uitgaan, dansen en iets alledaags als het kiezen van je kleding op elkaar inhaakten, zie je ook in de Nederlandse kranten uit de jaren ’70. De geschiedenis van deze wisselwerking is veel langer en kent meer bloeiperiodes dan de dagen van de disco-rage uit de jaren ‘70.Tegelijkertijd is het een geschiedenis die nog maar mondjesmaat is beschreven en geanalyseerd. Terwijl dat wel heel relevant is, juist in het licht van de hedendaagse belangstelling van mediawetenschappers voor participatiegedrag van het publiek als vorm van mediaconsumptie én -productie. Mijn vraagstelling luidt: Hoe bood het Nederlandse persdiscours van de jaren ’70 het kranten lezende publiek een waarnemings- en interpretatieruimte voor wat betreft de discorage en de manier waarop die interfereerde met filmcultuur en het dagelijks leven?

Dit onderzoek zoekt methodisch aansluiting bij de benadering van Spigel. Het persdiscours kan zo inzicht bieden in de waarnemings- en interpretatieruimte waarbinnen het toenmalige publiek betekenis toekende aan de fenomenen disco-rage en film, in relatie tot het alledaagse leven.

Bij de beantwoording van mijn hoofdvraag, wil ik een onderscheid maken tussen feitelijke weergave in kranten van wat er gaande was omtrent het fenomeen disco, en de duiding daarvan. Het onderzoeksmateriaal laat verder zien dat zowel dit “zichtbaar maken” als het “duiden van” anders uitpakte, afhankelijk van welke bladen je als lezer onder ogen kreeg. Een politiek-ideologisch links of progressief georiënteerde krant schreef anders en meestal negatiever over disco, dan een rechts conservatieve krant.

Opvallend was dat alle dagbladen, of ze nu links of rechts waren, pas veel begonnen te schrijven over disco, naar aanleiding van de film Saturday Night Fever (1977). Het fenomeen Travolta - en daarmee ook zijn dragende rol in de discofilms Saturday Night Fever en Grease - kreeg vaak de hoofdrol in de berichten uit de Nederlandse dagbladpers. Dat heeft ertoe geleid dat het hele fenomeen disco in de dagbladpers vanuit een sterk patriarchaal en heteroseksueel perspectief werd neergezet. Met andere woorden: vanuit een linkse en progressieve blik verklaarden brede contextuele, negatieve factoren (crisis, malaise, gebrek aan ontplooiingsmogelijkheden) het succes van disco. Inherente, positieve kwaliteiten van het verschijnsel zelf, speelden geen rol. Sterker, zulke kwaliteiten zagen links-progressieve journalisten helemaal niet. Disco was “drek.”

Een opvallende tegenstrijdigheid of ambiguïteit was dat ook de toon van de links progressieve kranten soms positiever uitviel als zij niet schreven over disco als algemeen cultureel fenomeen, maar over Travolta.

Waren de disco-gerelateerde activiteiten kleinschaliger en lokaler, dan waren het hooguit regionale en lokale kranten die er soms iets over schreven in hun redactionele kolommen. Meestal vanuit een positieve, of minstens neutrale insteek. Maar een groot deel van wat er gebeurde in het kleinschalige domein van de discocultuur haalde alleen de krant, omdat de organisatoren –bijvoorbeeld uitgaansgelenheden – er reclame voor maakten op de advertentiepagina’s. Het laat zien welke aanknopingspunten de Nederlandse dagbladpers uit de jaren ‘70 kon bieden, om zo het lezende publiek participatiemogelijkheden voor te houden omtrent discofenomenen. Met dit onderzoek heb ik in ieder geprobeerd een startpunt te bieden in het achterhalen van hoe men betekenis kon toekennen aan de disco-rage. Hoe zie jij de disco-rage? Als commerciële drek of heerlijke nostalgie?