De Relatie Tussen Literatuur en Wetenschap: Drie Maanreisverhalen in de Zeventiende en Achttiende Eeuw

Abstract

Drie maanreisverhalen zijn de primaire bronnen van dit bachelor eindwerkstuk: The Man in the Moone (Francis Godwin), De Man in de Maan (anoniem) en The Other World: Comical History of the States and Empires of the Moon (Savinien de Cyrano de Bergerac). Het theoretische kader wordt gevormd door het interactiemodel dat bepleit wordt door Gillian Beer in ''Literature & Science''. Er wordt uitgegaan van een wederzijdse beïnvloeding van literatuur en wetenschap. Dit model zal aan de hand van de drie primaire teksten getoetst worden. Vooral in de teksten van Godwin en De Bergerac is een wisselwerking met wetenschap aanwezig. De bloei van de maanreisverhalen wordt in verband gebracht met de overgang van het geocentrische wereldbeeld naar het heliocentrische wereldbeeld. Ontwikkelingen in de wetenschap zoals de telescoop en observaties van wetenschappers zoals Galileo droegen daar aan bij. Ook de ontwikkeling van de astronomie in de zeventiende eeuw stimuleerde de maanreisliteratuur. In Nederland bleef deze verhaaltraditie achter. Het concept van de utopie wordt verkend, waarbij het reisaspect, de universele taal, maar ook satire en kritiek van belang zijn. In de drie primaire teksten wordt het reisaspect onderzocht. Eerst wordt op aarde gereisd om vervolgens de reis te vervolgen naar de ruimte. In de drie teksten worden heerlijke samenlevingen omschreven, die vervolgens verlaten worden door de protagonisten, behalve in de Nederlandse tekst. De Nederlandse tekst is een klucht. Er zijn veel humoristische aspecten aanwezig, maar daarnaast wordt de utopische taal en ambities (of hoogmoed) van wetenschappers geridiculiseerd. The Man in the Moone is serieus van toon. Het wetenschappelijke debat van de zeventiende eeuw is geïncorporeerd in de tekst, al wordt het Copernicanisme nog niet helemaal aangehangen. In dit opzicht is er een ontwikkeling te zien ten opzichte van de tekst van De Bergerac, die wel helemaal het nieuwe wereldbeeld verwerkt. In de context van de filosofische dialoog in Frankrijk integreert De Bergerac in zijn tekst veel verschillende visies over religieuze, astronomische en filosofische zaken. Hij geeft kritiek op de wetenschappelijke onvrijheden van Frankrijk.