Onderwijsteksten in het mbo. Heeft tekstwaardering invloed op het tekstbegrip en hoe maken we een tekst dan interessant?

Abstract

De leesvaardigheid van leerlingen uit het middelbaar beroepsonderwijs wordt steeds slechter, terwijl deze leesvaardigheid een steeds meer cruciale rol speelt in de schoolcarrière van leerlingen. Enerzijds wordt dit probleem gevoed door de mindere vaardigheden en motivatie van leerlingen, anderzijds sluiten onderwijsteksten ook niet aan bij deze leerlingen. In dit onderzoek is getracht antwoorden te vinden op de vraag welke tekstuele kenmerken leerlingen waarderen in hun onderwijsteksten en of deze tekstkenmerken dan ook daadwerkelijk bijdragen aan een betere tekstwaardering. Op basis van het interestingness-effect (Hidi & Baird, 1986) zou deze verhoogde tekstwaardering moeten bijdragen aan een beter tekstbegrip. Door middel van een kwalitatief onderzoek waarin met 34 mbo-leerlingen diepte-interviews zijn gehouden, blijkt dat leerlingen structuurkenmerken zoals connectieven en visuele tekstkenmerken, zoals het highlighten van belangrijke begrippen en het gebruik van opsommingen, geprefereerd worden in hun onderwijsteksten. Stijlkenmerken blijken voor de leerlingen de tekst juist niet interessanter te maken. Deze kwalitatieve gegevens zijn nogmaals getest in een kwantitatief onderzoek waarin de waardering en tekstbegrip is gemeten aan de hand van twee onderzoeksteksten waarin deze geprefereerde tekstkenmerken individueel zijn toegepast. In totaal hebben 131 leerlingen deze leestoets gemaakt. Op basis van dit onderzoek kan niet geconcludeerd worden of de geprefereerde tekstkenmerken ook daadwerkelijk leiden tot een betere tekstwaardering. Ook de begripstoets laat geen duidelijke resultaten zien. Er kan voor één onderzoekstekst aangetoond worden dat teksten met structuurexplicitering leiden tot een beter tekstbegrip dan teksten waarin dit niet is verwerkt.