Feest van herinnering, feest van herkenning. Muziek, identiteit en gemeenschapsvorming op de reformatieherdenking van 1817.

Abstract

Het 'derde eeuwfeest der kerkhervorming' (1817) was een groots, internationaal evenement dat ook in Nederland met vele kerkdiensten en ander feestvertoon werd gevierd. Dit onderzoek laat zien dat nieuwe kerkliederen en cantates werden ingezet om een transnationale protestantse gemeenschapszin te creëren, effectief gemaakt in het zingen zelf en de act van het collectief herdenken. Door het zingen en herdenken als sociale interactie te beschouwen, wordt aannemelijk gemaakt dat organisatoren, dichters en componisten niet enkel een 'imagined community' wilden creëren, maar lokale aanwezigen ook zich lichamelijk deel wilden laten voelen van deze gemeenschap. Hiervoor worden de concepten 'embodied community' en 'aesthetic formations' gehanteerd, ter aanvulling en verdieping van Benedict Andersons term. Nationale sentimenten blijken in de liederen en cantates niet overheersend aanwezig te zijn: vooral het construeren en vieren van een protestants verleden en heden, met het katholicisme als voornaamste Ander, staat centraal. Evenwel kan dat als oogmerk en effect het buitensluiten van katholieken in de culturele natie van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden hebben gehad en is nationalisme zodoende indirecter aanwezig op het derde eeuwfeest.