Dit zijn de spanningen

Abstract

In zijn laatste roman De heilige Rita vertelt Tommy Wieringa het verhaal van volwassen man die nog altijd samen met zijn vader in een Saksische spookboerderij in Twente woont. Een biografisch getint boek, gezien Wieringa zelf in die regio opgroeide. Wieringa brengt met die roman een ode aan het Twentse platteland, dat uit onderzoek en de publieke opinie nog altijd conservatief blijkt te zijn. Wieringa deed zelf recent ook enkele uitspraken die een wat conservatieve houding tegenover buitenlanders en het vreemdelingenbeleid doen vermoeden. Heeft de auteur een politieke ontwikkeling doorgemaakt? Om dat te onderzoeken ga ik in mijn masterscriptie 'Dit zijn de spanningen' op zoek naar een mogelijke ontwikkeling van Wieringa tegen de achtergrond van het veranderende Nederlandse maatschappelijke en politieke klimaat sinds de jaren '90. In die jaren kwam de conservatieve tegenbeweging op gang die de opkomst van figuren als Fortuyn, Hirsi Ali, Wilders en Baudet mogelijk maakte. Die beweging zet Merijn Oudenampsen in zijn proefschrift The conservative embrace of progressive values uiteen als nieuw rechts. Aan de hand van dat werk en bijdragen van onder andere socioloog Jan Willen Duyvendak, opiniemakers als Bas Heijne en Femke Halsema en het Sociaal Cultureel Planbureau, zet ik in het eerste deel van de scriptie een zo breed mogelijk beeld van de Nederlandse maatschappij sinds de jaren '90 neer. Ook behandel ik de casus van Zwarte Piet, waarin alle spanningen in Nederland duidelijk in samen lijken te komen. Daarna analyseer ik vier romans van Wieringa: Dormanitque's Manco (1995), Joe Speedboot (2005), Dit zijn de namen (2011) en De heilige Rita (2017). In die romans ga ik op zoek naar normen en waarden van personages op het gebied van gender, etniciteit, seksualiteit en religie, en probeer ik te ontdekken, met behulp van de methode van literatair historicus Stephen Greenblatt, welk gedrag en gedachten worden afgekeurd of aangeprezen. Een dergelijke analyse kan duiden op eventuele conservatieve of progressieve, linkse of rechtse gedachten over deze belangrijke thema's in de Nederlandse politiek en maatschappij. De analyse laat echter zien dat Wieringa op basis van onderwerpen van zijn romans een ontwikkeling heeft doorgemaakt in lijn met de Nederlandse maatschappij, maar dat hij in de drie laatst geanalyseerde romans telkens een vergelijkbare politieke boodschap lijkt uit te dragen door nuances aan te brengen in conservativiteit en progressiviteit.