Amalia van Solms en Charlotte de la Trémoille. Dubbelportret met dubbele bodem?

Abstract

Het dubbelportret van de Utrechtse schilder Gerrit van Honthorst (1592-1656) waarop Amalia van Solms (1602-1675) en Charlotte de la Trémoille (1599-1664) staan afgebeeld, werd in 2015 aangeboden op de TEFAF in Maastricht, nadat het lange tijd in privébezit was geweest. Het werd aangekocht door Paleis het Loo. Deze scriptie analyseert welke motieven Amalia van Solms had toen zij in 1632 opdracht gaf voor het schilderen van dit dubbelportret dat bestemd was voor haar portrettengalerij op paleis Honselaarsdijk. De bestaande relevante literatuur uit verschillende wetenschappelijke disciplines is gebruikt voor het onderzoek van dit portret. Dit leidt tot het inzicht dat Amalia gebruik maakte van diverse strategische middelen waarmee zij duidelijk maakte dat zij zich als invloedrijke vrouw aan het Haagse stadhouderlijke hof niet wenste te voegen naar de gangbare rol voor de vrouw binnen de toenmalige patriarchale samenleving. Amalia zette de portretkunst in om deze boodschap over te brengen. Door de talloze vrouwenportretten die zij toonde in haar portrettengalerijen benadrukte zij het belang van haar informele vrouwennetwerk. Het dubbelportret van Amalia en Charlotte is de weergave van een relatie uit dat netwerk. Op dit portrait historié heeft Amalia zich laten afbeelden als de jachtgodin Diana terwijl Charlotte is weergegeven als Ceres/Caritas. Door haar keuze voor Diana als identificatiefiguur benadrukte Amalia haar mannelijke eigenschappen waarmee zij lijkt in te gaan tegen de rol die de vrouw was toebedeeld. Dit verzet komt ook tot uitdrukking in haar keuze voor een dubbelportret, dat eigenlijk was voorbehouden aan huwelijksportretten. Door het dubbelportret te gebruiken als symbool voor vriendschap en verbondenheid tussen twee vrouwen, waarbij een mannelijke rol voor Amalia en een vrouwelijke rol voor Charlotte is gekozen, wordt getornd aan de gebruikelijke rollenpatronen.