Natuurlijke vijanden? Verschuivingen in het denken over de relatie natuurbescherming-landbouw in Nederland en Groot-Brittannië (1905-1985)

Abstract

In het wetenschappelijk debat bestaat een schisma tussen onderzoeken naar de geschiedenis van de landbouw en de natuurbescherming. Deze studie heeft als doel om dit schisma te overbruggen door de relatie tussen natuurbescherming en landbouw expliciet te bestuderen in een periode van tachtig jaar met een vergelijkend perspectief. De hoofdvraag is in hoeverre verschuivingen in het denken over natuurbescherming terug te zien zijn in de manier waarop de relatie natuurbescherming-landbouw is gedefinieerd en geoperationaliseerd in Nederland en Groot-Brittannië (1905-1985). Als methode wordt een discoursanalyse gehanteerd, met aandacht voor het proces van vorming van ‘storylines’. Een storyline is een kernachtige formulering van een probleem en oplossing. Drie andere variabelen zijn de rol van actoren in dit proces, institutionalisering van de storylines en de invloed van wetenschappelijke kennis. De periodisering is ontleend aan Henny van der Windts onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse natuurbeschermingsbeweging.

In het eerste hoofdstuk worden drie momenten van veranderingen getoetst door de analyse van natuurbescherming-landbouw in drie Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties. In het tweede hoofdstuk gebeurt hetzelfde voor Groot-Brittannië, om in het derde deel overeenkomsten en verschillen tussen beide casussen te signaleren en te verklaren aan de hand van nationale en internationale ontwikkelingen. Hier komt naar voren hoe in beide casussen in de vroege periode, het eerste moment van verandering, nog geen storyline wordt gedefinieerd en geoperationaliseerd maar in de volgende perioden wel.

Het onderzoek laat zien hoe sprake is van een toenemende wederzijdse invloed van natuurbeschermings- en landbouworganisaties en een steeds complexer gedefinieerde relatie tussen natuurbescherming en landbouw. Ook worden momenten van vijandigheid afgewisseld door perioden van toenadering of samenwerking. Twee belangrijke factoren hierbij zijn de verandering van het soort wetenschappelijke kennis en het soort actor. De geschiedenissen van natuurbescherming-landbouw in Nederland en Groot-Brittannië volgen grotendeels de periodisering van de natuurbescherming door Van der Windt en kennen een vergelijkbare ontwikkeling. Dit kan worden verklaart door internationale veranderingen in de natuurbescherming. Geconcludeerd wordt dat de relatie natuurbescherming-landbouw complexer is dan het traditionele vijandsbeeld doet vermoeden.