De introductie van transcraniële magnetische stimulatie, nervus vagus stimulatie en diepe hersenstimulatie in Nederland: Een geschiedkundige analyse

Abstract

Dit artikel analyseert de introductie, de ontvangst en het gebruik van drie hersenstimulatietechnieken (transcraniële magnetische stimulatie, nervus vagus stimulatie en diepe hersenstimulatie) in de Nederlandse gezondheidszorg vanaf de jaren '90 tot en met 2016. Dit gebeurt aan de hand van twee theorieën: circulation of knowledge en cycle of therapeutic revolutions. Circulation of knowledge stelt dat een verscheidenheid aan factoren (bijvoorbeeld socioculturele en politieke factoren) een rol speelt bij het verspreiden van kennis. De cycle of therapeutic revolutions veronderstelt dat iedere techniek die een complex systeem zoals het menselijk brein beïnvloedt, een afwisselend enthousiaste en kritische houding ten opzichte van de techniek kent.

Kennis en apparatuur voor de drie technieken is grotendeels naar Nederlands overgekomen vanuit de Verenigde Staten, waarna de technieken alle drie hun weg vonden naar de Nederlandse gezondheidszorg. Transcraniële magnetische stimulatie wordt hierin gebruikt voor symptoombestrijding bij diverse psychiatrische aandoeningen, waaronder depressie en obsessieve-compulsieve stoornis. De techniek is goed ontvangen en kent een stabiele, positieve reputatie. Nervus vagus stimulatie wordt in Nederland voornamelijk gebruikt voor het behandelen van epilepsie en de ziekte van Parkinson. Na de introductie van deze techniek, was berichtgeving en ontvangst ervan gepast voorzichtig: er bestond een dominante realistische opvatting van de voor- en nadelen die de techniek met zich meebracht. Diepe hersenstimulatie wordt op het moment voornamelijk gebruikt in de behandeling van de ziekte van Parkinson, en kende lang een optimistische, positieve ontvangst, waar in 2016 abrupt een eind aan kwam. Recent onderzoek wees toen uit dat de techniek hevige ongewenste bijwerkingen had.

Op basis van de discrepantie tussen deze empirische bevindingen en de theorie van de cycle of therapeutic revolutions bevat dit artikel enkele aanbevelingen om deze theorie verder aan te scherpen en tot een effectief theoretisch kader te maken voor toekomstig onderzoek.