De verbeelding als vrijplaats: inzicht in de essentie van het spel aan de hand van de spelbreuk

Abstract

Tot nog toe hebben speltheoretici geen consensus weten te bereiken over de aard van het spel. Dit paper heeft als doel meer inzicht te krijgen in de essentie van het fenomeen 'spel', niet door haar definitie te bestuderen, maar door een analyse te maken van het moment waarop de realiteit en spelrealiteit met elkaar geconfronteerd worden: de spelbreuk. Uitgangspunt is de opvallende passage uit Johan Huizinga's werk Homo Ludens waarin hij stelt dat religie, als wereld van hoge ernst, net als het spel gebroken kan worden. Uit de analyse volgt dat het de verbeelding is - het erkennen van een symbolische of speelse dimensie - die het verschil maakt tussen een wereld wel of niet kunnen breken. Het is dus de verbeelding die het spel van andere activiteiten onderscheidt. Religie, als wereld van hoge ernst, kan inderdaad gebroken worden - mits er een symbolische dimensie aan centrale praktijken wordt gegeven. Daarnaast biedt de analyse enkele inzichten over de belangrijke rol die spel in onze hedendaagse maatschappij kan innemen: het spel kan ons begripsvermogen vergroten, het spel verbindt en kan bovendien als plaats dienen waar men vrij is van de doelmatigheid die ons dagelijks leven veelal kenmerkt.