Schuldfabrik als maatschappelijk geëngageerd theater

Abstract

Met dit onderzoek geef ik inzicht in strategieën van adressering en positionering die gebruikt kunnen worden om de toeschouwer tijdens een theatervoorstelling te sturen in beleving en interpretatie. Sturing van beleving, maar voornamelijk van interpretatie kan als gevolg hebben dat de toeschouwer wordt aangezet tot nadenken over (maatschappelijke) kwesties die tijdens een voorstelling worden besproken. Op deze manier raakt het theater maatschappelijk geëngageerd. Mijn casus betreft de performatieve installatie Schuldfabrik, opgevoerd in een winkelpand tijdens het Utrechtse SPRING-festival in de zomer van 2017. De performance gaat over de verhouding tussen schuld en schulden: de morele en de economische interpretatie van de term. In de ruimtes achter de winkel doorloopt de toeschouwer in kleine groepjes het hele productieproces van een zeep die gemaakt wordt van menselijk vet. Tijdens de performance wordt ingespeeld op het morele bewustzijn van de toeschouwer waarbij hij of zij uitgenodigd wordt om na te denken over de maatschappelijke thematiek rondom schulden en de rol van religie daarin. Na het uitvoeren van een voorstellingsanalyse kan gesteld worden dat in Schuldfabrik strategieën van theatraliteit en absorptie worden ingezet om de eigen rol van de toeschouwer in de performance, dan wel zichtbaar te maken of onopgemerkt te laten plaatsvinden. In de performance wordt de toeschouwer fysiek in de ruimtes gepositioneerd waar in sommige gevallen een participerende rol van deze toeschouwer wordt verwacht. Door strategieën van adressering en positionering wordt de toeschouwer uitgenodigd om zich kritisch te verhouden tegenover de maatschappelijke thematiek rondom schulden en religie. Engagement komt in Schuldfabrik terug doordat de toeschouwer fysiek betrokken raakt bij de performance door zijn deelname in de ruimtes. Hier is engagement niet alleen een houding, maar ook een daad. De toeschouwer is betrokken bij de performance omdat dit van lichaam en geest wordt geëist. De performance laat de toeschouwer nadenken over onderwerpen die hen anders misschien niet zouden bereiken. Om deze redenen kan er gesteld worden dat er in Schuldfabrik sprake is van een vorm van maatschappelijk engagement.