Oer-Hollands en anti-Russisch: mogelijkheid van leerlingen tot identificatie met de Nederlandse identiteit in drie lesmethodes Nederlands.

Abstract

Segregatie is een proces dat ook voorkomt in het klaslokaal. Eén van de factoren die hierin een rol kan spelen is de lesmethode die gebruikt wordt. In dit onderzoek staan daarom drie veelgebruikte lesmethodes Nederlands centraal: Nieuw Nederlands, OpNiveau en Talent. In elk van deze lesmethodes is er sprake geweest van een (on)bewuste selectie van inhoud die de Nederlandse cultuur en maatschappij zou moeten representeren. Het doel van dit onderzoek is om bewustzijn te creëren bij docenten Nederlands over de culturele inhoud van de lesmethodes Nederlands, zodat zij (waar nodig) de brug kunnen vormen tussen de theorie van de lesmethode en de praktijk in het klaslokaal. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Welk beeld van een Nederlandse identiteit komt naar voren in drie veelgebruikte havo/vwo bovenbouwmethodes Nederlands en in hoeverre voelen leerlingen met een andere etnische achtergrond zich hierdoor aangesproken of uitgesloten? De Nederlandse identiteit is hierbij het beeld dat bestaat van wat ‘Nederland’ of ‘de Nederlander’ is. Om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag is er allereerst een schoolboekanalyse uitgevoerd om te bepalen wat het beeld is van de Nederlandse identiteit dat naar voren komt in de lesmethodes. Uit de schoolboekanalyse bleek dat er een beeld van de Nederlandse identiteit naar voren komt dat geen ruimte laat voor de minderheidsculturen die Nederland rijk is. Vervolgens is er een vragenlijst ingevuld door 84 leerlingen uit de bovenbouw van de havo of het vwo, waarmee de mate van identificatie van de leerling met verschillende bronnen uit de lesmethodes Nederlands is getest. Hieruit bleek dat leerlingen met een Nederlandse achtergrond zich significant beter kunnen identificeren met het beeld dat in de lesmethodes naar voren komt, dan leerlingen met een niet-Nederlandse achtergrond. Daarnaast wijst dit onderzoek uit dat er samenhang is tussen de mate waarin de leerling zich kan identificeren met de bronnen uit de lesmethodes Nederlands en het gevoel een Nederlandse leerling te zijn, en dus onderdeel van de meerderheidscultuur. Op basis van de resultaten van dit onderzoek wordt docenten aanbevolen om oog te hebben voor cultuurverschillen in de klas en hun lessen hierop goed voor te bereiden. Daarnaast wordt uitgeverijen aanbevolen om bronnen te selecteren waarmee de inhoud van de lesmethode een representatief beeld biedt van de verschillende culturen en overtuigingen die in Nederland te vinden zijn. Tot slot zou dit verkennende onderzoek de basis kunnen bieden voor vervolgonderzoek waarin men zich kan richten op het uitdiepen van één specifiek thema in lesmethodes, of waarin men diepte-interviews zou kunnen houden met leerlingen om zo een gedetailleerder beeld te krijgen van het daadwerkelijke gevoel aangesproken of uitgesloten te worden door de inhoud van lesmethodes Nederlands.