Drukte in het bos: De invloed van drukte op de natuurbeleving

Abstract

Drukte in het bos speelt in Nederland een steeds grotere rol. Het aantal inwoners van Nederland groeit, maar de oppervlakte blijft hetzelfde. Uit verschillende tellingen is gebleken dat het steeds drukker wordt in de bossen. Dit onderzoek bekijkt of deze drukte een nadelige invloed heeft op de natuurbeleving bij de bezoekers, een van de redenen om naar de natuur te gaan. Dit onderzoek is niet alleen in bossen gedaan, maar ook in andere gebieden die als natuurgebied kunnen worden gezien: gebieden die als bos, heide of zand staan aangegeven op topografische kaarten en vrij toegankelijk zijn voor bezoekers. De onderzoeksvraag van dit onderzoek is: “Hoe groot is de invloed van drukte in de Nederlandse natuurgebieden op de natuurbeleving en kunnen stiltedagen deze beleving vergroten?” Stiltedagen zijn een concept waarbij er op die dagen bijvoorbeeld niet gesport mag worden in groepen en geen mountainbikers en honden zijn toegestaan. Dit zijn groepen die voor geluidsoverlast en andere vormen van hinder kunnen zorgen. Het idee is dat stiltedagen op die manier een betere natuurbeleving kunnen bieden. De basis van dit onderzoek is gevormd door een enquête onder 146 bezoekers aan drie Nederlandse natuurgebieden, waarbij één gebied natuurliefhebbers aantrekt en twee gebieden zijn ingericht voor recreatie, respectievelijk Landgoed Den Treek, Bos Birkhoven en de Soesterduinen. De enquête is op verschillende dagen afgenomen waarop de drukte objectief is gemeten aan de hand van de bezettingsgraad op parkeerplaatsen. Daarnaast is aan bezoekers hun perceptie van drukte gevraagd, samen met hun voorkeuren en wensen en hun tevredenheid over het bezoek. Allereerst is onderzocht waar de bezoekers aan deze Nederlandse natuurgebieden hun natuurbeleving vandaan halen. Uit dit onderzoek is gebleken dat de respondenten vooral de landschappen waarderen, dit hoeft geen ongerepte natuur te zijn, de mens mag dat best hebben aangepast: een arcadisch natuurbeeld. Daarbij kwamen de respondenten voornamelijk voor plezier naar de natuur en om er even tussenuit te zijn, weg uit de hectiek van het dagelijks leven. Het spotten van dieren en het leren of ontdekken van nieuwe dingen staan lager op de lijst van prioriteiten. Samenvattend kan gezegd worden dat de gemiddelde bezoeker voor een gemakzuchtig, laagdrempelig bezoek aan de natuur gaat, waarbij er vooral oog is voor het grotere plaatje: de landschappen. In vorige onderzoeken is een zeer zwak (negatief) verband tussen drukte en de algehele tevredenheid van het bezoek gevonden. Deze onderzoeken zijn voornamelijk in rustige natuurgebieden gedaan, in Engeland, Amerika en Turkije. Uitzondering hierop zijn onderzoeken in de Grand Canyon en Arches National Park, maar daar verwacht men vanwege de populariteit ook een grotere drukte en tolereert men daarom ook meer drukte. Dit onderzoek is gedaan in Nederland, waar het zeker op de topdagen in het seizoen erg druk kan zijn in de natuur. Dit schept een andere verwachting van de uitkomst van dit onderzoek en daar is de hypothese ook naar gemaakt. Ook in dit onderzoek kwam echter een zeer zwak verband tussen drukte en de totale tevredenheid naar voren en ook het verband tussen drukte en de natuurbeleving was zeer zwak. De hypothese dat er in de onderzochte natuurgebieden in Nederland wel een significant verband zou bestaan is hiermee dan ook verworpen. Het enige significante verband dat is gevonden was tussen de perceptie van drukte bij de bezoekers en hun natuurbeleving, een hogere perceptie van drukte gaf een lagere natuurbeleving. Het gevonden verband was echter wederom zeer zwak. Uit dit onderzoek is gebleken dat de bezoekers aan de onderzochte Nederlandse natuurgebieden tolerant zijn voor de drukte, omdat ze weten dat die drukte er zal zijn. Mensen die de rust willen opzoeken geven aan hotspots te vermijden, rustige gebieden te kennen en op weekdagen in plaats van weekenddagen te komen. Dit onderzoek toont aan dat er vanuit de praktijk weinig aanleiding is voor het invoeren van stiltedagen. Ook uit een interview met een beheerder van een groot natuurgebied blijkt dat er hier geen noodzaak voor is, andere zaken staan hoger op de verlanglijst. Stiltedagen kunnen echter alsnog een positieve werking hebben op de natuurbeleving en dit zou eventueel met een effectonderzoek onderzocht kunnen worden.