Curatorschap in het filmfestivaldiscours Een onderzoek naar de betekenissen van het begrip curator op het Internationale Filmfestival van Rotterdam

Abstract

Het begrip curator komt oorspronkelijk uit de museumwereld, maar wordt ook buiten de museumindustrie gebruikt. Bijvoorbeeld in het discours over filmfestivals. In dit onderzoek wordt beschreven hoe er wordt gesproken over curatorschap in het filmfestivaldiscours. In de museumwereld verschoof tussen de jaren zestig en negentig de perceptie van de curator van iemand die enkel kunst presenteert, zoals bepaald door institutionele mechanismes, naar iemand die actief bijdraagt in de betekenis van kunst. Hierdoor werd zichtbaar hoe de curator mogelijke nieuwe ideeën over kunst genereert. Het cureren, als proces waarbij betekenissen van kunst mede worden vormgegeven, wordt in het museumdiscours beschreven als een interpreterende praktijk. Een curator biedt het publiek handvatten om kunst te begrijpen. Deze handvatten worden geplaatst in een grotere context, waardoor een gevoel van homogeniteit en samenhang wordt gecreëerd. Het interpreterende discours, dat werd vormgegeven in de loop van de jaren negentig, kenmerkte zich als een vorm van zelfpresentatie en legitimatie van de curator. In recentere discussies wordt de voorkeur gegeven aan cureren als een reflectieve praktijk, waarin op een open en bevragende wijze wordt gereageerd op de verschillende contexten van kunst. Dit zou meer ruimte geven aan bezoekers om op eigen wijze kunst te interpreteren. In het discours over filmfestival wordt er gesproken over soortgelijke functies voor de curator als geoperationaliseerd in het discours over de curator in het museum. Voor filmfestivals wordt de curator beschreven als iemand die actief bijdraagt in de totstandkoming van betekenissen van films, waardoor verandering mogelijk is van heersende percepties over wat film is. Medewerkers van het filmfestival beschrijven een curatorschap dat zich vertaalt als een open en bevragende praktijk, waarbij inzicht wordt gegeven in de betekenissen van film door deze in een grotere context te plaatsen. Verandering komt voort in samenspraak met verschillende medewerkers uit de industrie en publiek en wordt niet door de curator gestuurd. Wanneer filmcritici spreken over dergelijke functies van cureren, spreken zij eerder over een vorm van zelfpresentatie van de curator. Curatorschap wordt door hen beschreven als een praktijk waarbij inzicht wordt gegeven in het standpunt van het betreffende filmfestival. Door dit standpunt in een grotere context te plaatsen wordt eenheid gecreëerd in de films die op het festival worden getoond. Door films te selecteren en te presenteren vanuit een eigen onafhankelijke visie, wordt deze visie mogelijk onderdeel van heersende ideeën over film.