Een specifieke blik op concreetheid

Abstract

In dit eindwerkstuk staat de vraag ‘wat is de mate van concreetheid die de redactie van Das Mag verlangt van Walter van den Bergs woordgebruik in zijn roman Schuld en in hoeverre draagt die concreetheid bij aan de begrijpelijkheid de roman?’ centraal. Om deze vraag te beantwoorden heb ik allereerst gekeken naar wat het begrip ‘concreetheid’ precies betekent. Uit het onderzoek van Pander Maat en Dekker (2016) is gebleken dat er in romans behoorlijk veel concrete woorden worden gebruikt in vergelijking met andere genres, mogelijk vanwege de voorstelbaarheid van de verhaalwereld. Concreet woordgebruik lijkt noodzakelijk te zijn voor een optimale verwerking van een tekst. Concreetheid is echter niet eenduidig te interpreteren en kan op verschillende manieren geoperationaliseerd worden. De verschillende dimensies van concreetheid die Spooren et al. (2015) hanteren en de onderverdeling in strikt- en ruim-concreet van Pander Maat en Dekker (2016), bleken ook waardevol voor mijn onderzoek. Ik heb daarom alle zinnen met redactionele opmerkingen die betrekking hebben op (concreet) woordgebruik geselecteerd en onderscheiden in de categorieën ‘coherentie’, ‘handeling’, ‘fictionele wereld: materieel’, ‘fictionele wereld: tijd’ en ‘non liquet’. Deze heb ik vervolgens beoordeeld aan de hand van verschillende concreetheidscriteria. Hieruit kwam naar voren dat er een verband lijkt te zijn tussen categorie en vorm van concretisering. Uit de resultaten is bovendien gebleken dat het redactionele verzoek naar concreetheid in Van den Bergs roman Schuld grotendeels samenhangt met specificiteit, hoewel ook teken-/filmbaarheid en contextuele bekendheid van belang lijken te zijn. Dit gaat veelal gepaard met de redactionele wens tot strikt-concreetheid. Het veelvuldige redactionele verzoek tot concretisering (waar Van den Berg al dan niet gehoor aan heeft gegeven) lijkt te corresponderen met de algehele begrijpelijkheid van de uiteindelijke roman, aangezien concreet woordgebruik zorgt voor een snelle en nauwkeurige verwerking in het hoofd van de lezer. (Jessen et al. 103) Hoe meer concrete woorden er worden gebruikt, hoe begrijpelijker en voorstelbaarder de verhaalwereld wordt voor de lezer.