Roeien met de riemen die je hebt - De gevolgen van de maritieme 'eigendomsrevolutie' op de politieke emancipatie in de Atheense democratie, ca. 800 - ca. 410 v. Chr.

Abstract

Rond het jaar vijfhonderd v. Chr. vond er een maritieme ‘eigendomsrevolutie’ plaats in de Atheense oorlogsvloot. Waar de oorlogsvloot voorheen bestond uit schepen in het bezit van de plaatselijke aristocratie, ontwikkelde Athene rond deze tijd een vloot in het bezit van de polis. Ongeveer gelijktijdig transformeerde Athene van een aristocratie in een democratie. In deze scriptie wordt onderzocht wat deze verandering in scheepswerving betekende voor de politieke emancipatie van de Atheense burger. Dit onderzoek levert een bijdrage aan het debat over de verhoudingen tussen de democratie enerzijds en politieke emancipatie anderzijds. Door te kijken naar sociale instituties op het gebied van scheepswerving wordt deze verhouding bestudeert. De maritieme ‘eigendomsrevolutie’ vond zijn weerslag in zowel de formele als de informele instituties van de Atheense polis. Sommige instituties, zoals het aristocratische streven naar aretè of eer bleven onveranderd. Middels een nieuwe institutie genaamd de trièrarchia werd de vloot gefinancierd door de Atheense bovenlaag, maar was in het bezit van de polis. Op het eerste gezicht lijkt de maritieme ‘eigendomsrevolutie’ een aantasting op de aristocratische machtsbasis. De verandering in scheepswerving vond echter plaats in een roerige tijd van democratische hervormingen. Juist deze democratische hervormingen vormden de grootste bedreiging voor de aristocratische machtspositie. Voor de instelling van de democratie lag de politieke macht bij de aristocratie. Dankzij de democratie konden alle burgers deelnemen aan de politieke besluitvorming. Mede dankzij de trièrarchia behield de aristocratie tot op zekere hoogte haar machtsbasis. De trièrarchia diende als emancipatoir participatievehikel in de Atheense politiek voor zowel de Atheense aristocratie als de roeiers van de schepen. De roeiers werden zich bewust van hun politieke positie terwijl de aristocraten zich aanpasten aan de nieuw ontstane politieke orde. Dankzij de trièrarchia waren de aristocraten in staat meer invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming dan andere burgers. Hierdoor bleven de aristocraten een leidende rol spelen in de Atheense politiek.