"Trouwens, staat dat partikel niet op die positie?" Een studie naar de relatie tussen de betekenis en zinspositie van het partikel ‘trouwens’

Abstract

In deze scriptie worden zowel partikels in het algemeen als het specifieke partikel trouwens besproken. Aan de hand van een semantische analyse van trouwens bespreek ik het onderscheid tussen drie functies van trouwens dat Van der Wouden en Foolen (2011) hebben vastgesteld; trouwens kan een topic(her)introductie, een terechtwijzing of een toegeving zijn. Zij stellen dat deze drie verschillende soorten trouwens elk hun eigen voorkeur voor een zinspositie hebben. Hierna bespreek ik hoe mijns inziens deze drie soorten trouwens op verschillende wijzen geparafraseerd kunnen worden en laat ik zien dat wanneer trouwens een terechtwijzing is, dit partikel opvallend vaak voorkomt in combinatie met een negatie-element. De onderzoeksvraag die ik stel luidt als volgt: “Is er een relatie tussen de zinspositie en de terechtwijzende betekenis van trouwens?”. De verwachting was dat wanneer er een negatie-element in de zin zou staan, wat gezien kan worden als een element dat de terechtwijzende betekenis van trouwens aangeeft, trouwens vaker op de middenpositie zou staan dan wanneer er geen negatie-element in de zin zou staan. Deze hypothese is gebaseerd op het idee dat de terechtwijzende vorm van trouwens een voorkeur zou hebben voor de middenpositie (Van der Wouden & Foolen, 2011). Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn 1154 zinnen met trouwens uit het Corpus Hedendaags Nederlands ingedeeld aan de hand van de criteria ‘positie’ (linkerperiferie, middenpositie en rechterperiferie) en ‘negatie’ (wel of geen negatie-element). Met een chi-kwadraattoets is gekeken hoe deze twee criteria zich tot elkaar verhielden. Er bleek geen sprake te zijn van een significant verband tussen deze twee criteria, en er is dus geen relatie tussen de zinspositie en de terechtwijzende functie van trouwens. Een mogelijke reden voor het ontbreken van een verband kan zijn dat negatie een te grof criterium is om de terechtwijzende functie van trouwens mee vast te stellen. Voor toekomstig onderzoek is het daarom van belang dat er een manier wordt gevonden om de drie functies van trouwens duidelijk te onderscheiden. Vervolgens kan onderzoek zich richten op het verband tussen de zinspositie van trouwens en elk van de drie functies.