Donderslag bij heldere hemel Verklarend onderzoek naar de houding van de Utrechtse burgemeester G.A.W. ter Pelkwijk tijdens de Tweede Wereldoorlog

Abstract

Deze scriptie doet onderzoek naar de mogelijke verklaringen voor de houding van de Utrechtse Burgemeester G.A.W. ter Pelkwijk tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het onderzoek heeft onder andere de volgende resultaten opgeleverd:

• Doordat de geldende aanwijzingen in het geval van een bezetting onduidelijk waren, blijkt dat de Nederlandse regering verwachtte dat de neutraliteit gerespecteerd zou worden door de Duitsers. Ter Pelkwijk koos ervoor om samen te werken met de Duitse bezetter om de orde en rust te handhaven. • Betreffende de samenwerking tussen Ter Pelkwijk en de bezetter is er sprake van een duidelijke verstandhouding, waarbij er werd verwacht dat Ter Pelkwijk loyaal zou samenwerken. Daarnaast was ontslag geen aangename optie omdat dit zou kunnen leiden tot wanorde. Het was bovendien niet ondenkbaar dat in Ter Pelkwijks plaats een NSB’er als burgemeester zou worden aangesteld. Verzet was onbegonnen werk omdat dit absoluut niet werd toegestaan. Wel liet Ter Pelkwijk meerdere malen weten niet bereid te zijn om maatregelen jegens joden uit te voeren. • Volgens bestuurskundigen is Webers beleidsconcept bepalend geweest voor de inrichting van het Nederlandse bestuur. De bewijsvoering ontbreekt hier echter. Daarnaast bewijst Ter Pelkwijks houding het tegenovergestelde, waardoor de theorie wordt gefalsificeerd. • Concluderend zijn er verschillende verklaringen te noemen voor de houding van Ter Pelkwijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarbij is de verklaring van Webers beleidsconcept minder aannemelijk dan de andere verklaringen.

Dit onderzoek betreft zowel een literatuur- als bronnenonderzoek bestaande uit wetenschappelijke studies en verschillende primaire bronnen uit bijvoorbeeld het Utrechts Archief. Daarnaast zal het werk Politik als Beruf van Weber worden besproken.