Zending op de Wereldtentoonstelling. Een inzicht in de deelname van het Nederlandsch Zendelinggenootschap aan de Internationale Koloniale en Uitvoerhandeltentoonstelling in 1883

Abstract

In dit essay wordt ingegaan op de vraag waarom het Nederlandsch Zendelinggenootschap (hierna NZG) deelnam aan de Internationale Koloniale en Uitvoerhandeltentoonstelling in Amsterdam in 1883. In de negentiende eeuw werden verschillende grootschalige wereldtentoonstellingen georganiseerd. Dikwijls werden op deze tentoonstellingen koloniale afdelingen opgezet. Nederland organiseerde in 1883 de eerste wereldtentoonstelling die geheel gewijd werd aan de koloniën. Het meest verbazende aan deze koloniale afdelingen waren de nagebouwde dorpen waarin de inheemse bevolking geëxposeerd werd. Het houden van levende exhibities is tegenwoordig ondenkbaar. Het NZG werkte mee aan de oprichting van de Nederlandse wereldtentoonstelling, terwijl de ideeën achter de internationale expositie tegen christelijke normen en waarden ingingen. Om tot een antwoord te komen is vanuit verschillende hoeken gekeken naar de wereldtentoonstelling en het NZG. Allereerst komt de ambigue opzet van de wereldtentoonstelling aan bod. Vervolgens wordt er ingegaan op de grondbeginselen van het NZG, om deze te vergelijken met de houding die zij aannamen op de tentoonstelling. Om deze vergelijking te maken zijn bronnen onderzocht die betrekking hebben op de voorwerpen ingezonden door de zendelingen naar de Amsterdamse wereldtentoonstelling. Dit toont aan dat de zendelingen een behoorlijke wetenschappelijke empirische visie hadden op hun omgeving. Naast het verspreiden van het ware geloof probeerden zij, net als antropologen, de streek en de inwoners te begrijpen. Om werkelijk een antwoord te krijgen op de hoofdvraag is gekeken naar uitgaande brieven van de toenmalige secretaris J.C. Neurdenburg. Zijn visie op de wereldtentoonstelling kan een inzicht bieden in de beweegreden van het NZG. Het blijkt uit de bronnen dat de aannamen uit de hedendaagse literatuur te nuanceren zijn. Dikwijls worden de etnische tentoonstellingen in verband gebracht met een geloof in hiërarchie of zelfverheerlijking. Uit de brieven komt naar voren dat tevens praktische redenen van belang waren.