Individuele morele verantwoordelijkheid voor cumulatieve schade

Abstract

Vervuiling en milieuproblematiek hebben een enorme invloed op de planeet, het klimaat en de mens. Veel van de schade door mensen is op zichzelf verwaarloosbaar. Denk aan een leeg blikje weggooien op straat of een zondagsmiddagsritje in de auto om van het lekkere weer en het platteland te genieten. Deze handelingen zijn als enkel geval zo goed als schadeloos, maar wanneer grote groepen mensen op deze wijze handelen heeft dit grote gevolgen. De huidige milieucrisis is niet meer ongedaan te maken en kan alleen nog maar worden afgeremd als zoveel mogelijk mensen zich hier voor inzetten. De mensen die deel uitmaken van de oorzaak van de milieucrisis zijn ook degenen die er van profiteren en de middelen hebben er iets aan te doen. Sinnot-Armstrong stelt dat we geen individuele plicht hebben om van dit soort handelingen af te zien. In dit artikel argumenteer ik tegen deze stelling dat we door de kennis die we hebben over de zeer zekere resultaten van ons handelen tezamen als individu wel degelijk de plicht hebben om van sommige van dit soort handelingen af te zien. Ik doe dit aan de hand van de volgende onderzoeksvraag: Hebben we de individuele morele plicht af te zien van handelen in gevallen waarvan we weten dat de gevolgen van ons handelen op zichzelf verwaarloosbaar zijn, maar er wél cumulatieve schade is? Sinnot-Armstrong toetst deze stelling aan een aantal ethische principes. Twee van deze principes zijn het collectieve schadeprincipe en het schadeprincipe. Als casus kiest hij voor een zondagsmiddagsrit in een benzineslurpende auto. Hij stelt dat zijn autorit niet noodzakelijk noch voldoende is om verantwoordelijk te worden gehouden voor de opwarming van de aarde of de milieucrisis waarin we ons momenteel bevinden. Daarnaast stelt hij dat hij geen intentie heeft om schade te berokkenen. Ik argumenteer eerst dat het voor morele verantwoordelijkheid niet nodig is om een intentie om schade te berokkenen te hebben. Als schade een bijeffect is van een handeling kan dit genoeg zijn om moreel verantwoordelijk te zijn voor de handeling. Daarnaast hebben morele personen de intentie om schade te vermijden. Als we bewust kiezen om geen schade te vermijden maakt dit ons moreel verantwoordelijk voor onze handelingen. Om de stelling van Sinnot-Armstrong te weerleggen stel ik een schadeprincipe voor dat rekening houd met bovenstaande voorwaarden, C2’: We hebben een morele plicht af te zien van handelingen waarvan we kennis hebben dat ze cumulatieve schade als gevolg hebben, ook wanneer de handeling op zich noch noodzakelijk of voldoende is voor het veroorzaken van de cumulatieve schade. Ik toon aan dat volgens dit principe handelingen die een zwak causaal verband met de gevolgen (cumulatieve schade) hebben moreel relevant zijn wanneer we kennis hebben van de gevolgen en de handeling geen algemeen goed dient. Ik doe dit door intenties en kennis hebben van de gevolgen gelijk te stellen. Het principe lijkt echter teveel eisend te zijn. Het principe zou leiden tot een situatie waarin we de morele plicht hebben af te zien van veel van onze gewoontes. Om te zorgen dat het principe niet teveel eisend is stel ik voor dat we een criterium nodig hebben om te bepalen wanneer handelingen die volgens het principe immoreel zijn wel toelaatbaar zijn. Ik geef twee mogelijke criteria. Het vinden van het juiste criterium is een geschikt onderwerp voor een vervolgonderzoek waar ik me graag aan zou willen wagen.