Nisannu Akitu; een feest, een ontwikkeling, een historie. Religieuze beleving beïnvloed door historische, religieuze en sociale ontwikkelingen in het oude Mesopotamië.

Abstract

Nisannu Akitu ontstond gedurende de eerste fase van het religieus denken in het oude Mesopotamië. Overleven en het bedrijven van landbouw stonden hoog op de agenda. Om vat te krijgen op de wereld waarin men leefde en waarvan men sterk afhankelijk was, schiep men natuurgoden die verantwoordelijk werden gehouden voor bijvoorbeeld het komen en gaan van de seizoenen. Om deze goden gunstig te stellen en te danken voor de vruchtbaarheid van lente en zomer, vierde men Nisannu Akitu, het feest van het nieuwe jaar, waarbij een speciale rol was weggelegd voor de vruchtbaarheidsgodin Inanna. Gedurende de millennia ontwikkelde Nisannu Akitu zich op opvallende wijze. De natuurgoden maakten gedurende de opkomst van Babylon als leidende macht, plaats voor een enkele oppergod: Marduk. Marduk kenmerkte zich door zijn strijdende karakter en beschermende functie. De opkomst van stijdende goden ten gunste van de oude Sumerische natuurgoden, heeft te maken met de politieke situatie waarin Mesopotamië zich bevond; de kleine dorpjes waren uitgegroeid tot bloeiende steden die elkaar de loef af trachten te steken door elkaar aan te vallen. Babylon ondervond als hoofdstad van Mesopotamië gedurende de eeuwen de meeste hinder van deze machtstrijd. De viering van Nisannu Akitu had niet langer betrekking op de verering van de vruchtbaarheid; de verering van Marduk was hiervoor in de plaats gekomen.

Kenmerkend voor alle varianten van Nisannu Akitu, die zich in Mesopotamië hebben voorgedaan, is het belang dat gehecht werd aan koninklijke deelname aan de viering. Het Mesopotamische koningschap had zich vanaf het vijfde millennium ontwikkeld van een stads, kleinschalig principe tot een nationaal georiënteerd beroep. Nisannu Akitu leek voor de vorsten vooral in het teken te hebben gestaan van het willen legitimeren van hun heerschappij. Gedurende de Sumerische viering van Nisannu Akitu, trad de vorst in het huwelijk met Inanna om als haar goddelijk verkozen echtgenoot vruchtbaarheid van mens, land en dier te kwaarborgen. Tijdens Nisannu Akitu viering in Babylon, verscheen de vorst in het openbaar aan de zijde van Marduk en hield hij diens hand vast als blijk van zijn goddelijke verkiezing.

Nisannu Akitu kan niet alleen bestudeerd worden aan de hand van kleitabletten en secundaire literatuur. Gedurende de negentiende eeuw ontwikkelde zich het zogenaamde mythe- en ritueeldebat. Centraal staat hierbij het vraagstuk wat eerder het licht heeft gezien, de mythe of het ritueel. Verschillende meningen zijn gevormd en verworpen, maar van een sluitend antwoord is tot op heden nog geen sprake. Tevens is er geen sprake van een specifiek feest binnen het mythe- en ritueeldebat. Binnen het verrichtte onderzoek is getracht Nisannu Akitu een plaats te geven binnen het debat, zonder de illusie te wekken het debat voorgoed te kunnen sluiten.