Hoe die hovaerdighe mensche hem verheffen wil boven al

Abstract

De middeleeuwse tekst Twispraec der creaturen bevat 122 dialogen die op een vermakelijke, maar ook educatieve en instruerende manier allerlei onderwerpen aan de orde stellen. In deze thesis heb ik mij gericht op een van de hoofdzonden, namelijk hoogmoed en ben ik nagegaan hoe deze gestalte krijgt in de Twispraec. Veel middeleeuwse teksten die voor gebruik in geestelijke kring waren bedoeld werden van een inhoudsopgave voorzien die gerubriceerd was op zonden en deugden. In de Twispraec, de Nederlandse vertaling van de latijnse brontekst Dialogus creaturarum moralisatus is dat niet het geval, maar de zonden blijken wel degelijk in de dialogen aan de orde te komen. In het eerste hoofdstuk ga ik na hoe er in de middeleeuwen over hoogmoed werd gedacht, waar de indeling in hoofdzonden vandaan komt en hoe hoogmoed in de middeleeuwse literatuur verbeeld werd. Ook bespreek ik in het kort eerdere onderzoeken naar de Twispraec. Daarnaast stel ik het onderzoekscorpus vast en leg ik de methode van onderzoek uit. In hoofdstuk twee zijn alle 22 dialogen uit het onderzoekscorpus geparafraseerd weergegeven, zodat de lezer zich een goed beeld kan vormen van de inhoud van de dialogen. Tevens worden verwijzingen naar bijbelteksten en middeleeuwse autoriteiten verduidelijkt. In de bijlage is ter aanvulling een schema opgenomen waar een overzicht te vinden is van alle rijmspreuken van het onderzoekscorpus en de bijbehorende moraal zoals die in de inhoudsopgave is weergegeven. Tot slot vindt in hoofdstuk drie de analyse van de teksten plaats door een beschrijving van diverse thema’s die in de dialogen naar voren komen als er gesproken wordt over hoogmoed. De thema’s worden gegroepeerd per onderdeel dat elke dialoog bevat, namelijk de dialoog, de rijmspreuk en de moralisatie. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een bespreking van de thema’s die in het oog springen en in twee of drie onderdelen terugkomen.