'Slaaf' en 'slaven' in context bekeken. Een discourstheoretische duiding van de woorden 'slaaf' en 'slaven' in beschrijvingen van het Rijksmuseum.

Abstract

In deze Masterscriptie staat de volgende vraag centraal: Welke connotaties krijgen 'slaaf' en 'slaven' binnen de kunstwerk- en objectbeschrijvingen en zaalteksten van het Rijksmuseum? Om een antwoord op deze vraag te kunnen formuleren, onderzocht ik hoe er in beschrijvingen van het Rijksmuseum gesproken wordt over de woorden 'slaaf' en 'slaven'. Daarnaast analyseerde ik met behulp van de discourstheorie van filosofen Ernesto Laclau en Chantal Mouffe op welke manier 'slaaf' en 'slaven' in relatie tot andere talige en beeldende tekens een humaniserende of dehumaniserende positie krijgt toegewezen. Uit de analyse is allereerst gebleken dat in teksten die speciaal geschreven zijn voor het publiek 'slaaf' en 'slaven' niet dezelfde aandacht krijgen als andere individuen/groepen in het discours. Ook wordt er weinig aandacht besteed aan de mensonterende situaties die slaven meemaakten. Uit het tweede deel van de analyse blijkt dat 'slaaf' en 'slaven' geen eigen identiteit hebben: hun persoonlijke naam wordt niet genoemd, er is geen aandacht voor 'geslacht' en hun kleding wordt niet beschreven. Slaven worden vaak in verband gebracht met een zwarte huidskleur en de werkzaamheden die ze uitvoeren. Aan de hand van deze bevindingen kan ik concluderen dat 'slaaf' en 'slaven' negatieve connotaties krijgen in het discours. Ik wil als kanttekening plaatsen dat het Rijksmuseum niets kan veranderen aan de historische werkelijkheid: de collectie bestaat nou eenmaal uit kunstwerken/objecten waarop de afgebeelde slaven vaak op de achtergrond staan en/of een dienende rol hebben.