Het vernederlandsen van dialectwoorden. Een onderzoek naar vernederlandsing van het Drents.

Abstract

In de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND), die samengesteld wordt binnen het Meertens Instituut, worden dialectvormen uit verschillende dialectwoordenboeken aan elkaar gekoppeld via een vernederlandste vorm. Het vernederlandsen van dialectvormen houdt in dat men een modern Standaardnederlands lemma koppelt aan een dialectvorm die er etymologisch aan verwant is. Bij het vinden van de juiste vernederlandsing stuit men op verschillende moeilijkheden. In deze scriptie wordt getracht met veel voorbeelden van dialectwoorden in beeld te brengen hoe het vernederlandsen in zijn werk gaat, welke problemen er bestaan en hoe deze het beste opgelost kunnen worden. Dit onderzoek richt zich specifiek op het vernederlandsen van Drentse dialectwoorden uit het ‘Woordenboek van de Drentse dialecten’ van Kocks (1996). Het onderzoek bestaat uit twee delen. Ten eerste wordt gekeken naar andere projecten waarbij het lemmatiseren van een vorm van het Nederlands centraal staat. Ten tweede worden de resultaten gepresenteerd van een enquête onder de sprekers van de Drentse dialecten. Het doel van de enquête was om door middel van een vragenlijst onder de respondenten een patroon of eenduidige voorkeur te vinden bij het vernederlandsen die verwerkt zou kunnen worden in een advies voor het vernederlandsen (van het Drents). De hoofdvraag in dit onderzoek is: In welke mate kan het Drents uit het woordenboek van de Drentse dialecten (Kocks, 1996) worden vernederlandst? Met de deelvragen: 1. Welke inzichten bieden de andere lemmatiseringsprojecten op het vernederlandsen binnen het eWND-project? 2. In welke mate kunnen moderne Standaardnederlandse lemma’s geconstrueerd worden vanuit de klankwetten van het Drents? 3. Welke rol zou de betekenis moeten spelen bij het vernederlandsen van het Drents? 4. Wat vertelt de visie van de sprekers van het Drentse dialect ons over het vernederlandsen van het Drents uit het woordenboek van Kocks (1996)? Uit de andere lemmatiseringprojecten blijkt dat het vernederlandsen versneld zou kunnen worden als er gebruik gemaakt zou worden van computersystemen en vaste regels. Toch is het nodig dat de resultaten handmatig nagekeken wordt. Uit de enquete bleek dat het vernederlandsen voor de meeste respondenten een te moeilijk concept is en dat veel Drentse dialectwoorden onbekend zijn onder de sprekers van de Drentse dialecten. De geconstrueerde Standaardnederlandse vormen voor de Drentse dialectwoorden werden door de meeste respondenten niet positief geëvalueerd. Verder blijkt dat, hoewel de etymologie voorop staat, het soms ook belangrijk is om de betekenis van de dialectwoorden in beschouwing te nemen. In de antwoorden van de respondenten valt helaas geen duidelijk patroon of een eenduidige voorkeur op te maken bij het vernederlandsen, maar de kans is groot dat dit te maken heeft met het feit dat het vernederlandsen een moeilijk concept is en dat veel woorden onbekend zijn. De vraag blijft daarom bestaan of problemen bij vernederlandsen opgelost kunnen worden door sprekers van het dialect te vragen naar vernederlandsingen voor dialectwoorden uit het betreffende dialect.