De mening van hightech MKB-bedrijven over provinciaal innovatiebeleid

Abstract

Overheden staan in het innovatiebeleid voor heel wat keuzes. Een complicerende factor daarbij is dat eventuele beleidsmaatregelen op verschillende locaties en onder verschillende omstandigheden verschillende gevolgen kunnen hebben (Lindblom, 1959; Bristow, 2005). Een van de vragen waar de overheid voor staat is de vraag hoe en op welk schaalniveau (nationaal, regionaal of lokaal) zij welk innovatiebeleid ten uitvoer moeten brengen, zo ook in Nederland. Het is een dilemma of de overheid een generiek beleid (algemeen geldend) of een specifiek beleid (toegespitst op een bepaalde doelgroep van bedrijven of regio’s) zou moeten voeren. Nationale overheden staan te ver af van de innovatie bevorderende interactie, terwijl op het lokale niveau van gemeenten de variatie van bedrijvigheid en andere actoren meestal te beperkt is om een effectieve interactie van de grond te krijgen. In de wetenschap klinken steeds meer pleidooien voor place based beleid. Trippl & Tödtling (2007) stellen voor de financiële mogelijkheden voor regionale overheden te vergroten om innovatiebeleid te voeren. De regionale overheden moeten volgens hen beleidsmatige kaders aangeven voor het te voeren innovatiebeleid en duidelijk maken op welke manier adoptie en diffusie van innovatie in ‘hun’ regio het beste kan plaatsvinden.

Het Nederlandse innovatiebeleid zit in een transitiefase, waarbij regionaal beleid een steeds belangrijkere rol gaat innemen. De invloed van dit regionale beleid is echter onduidelijk. Dit jaar is het nationale topsectorenbeleid kritisch geëvalueerd (Dialogic, 2017, Brief van Ministerie van Economische Zaken aan Tweede Kamer, 27 juli 2017). De evaluatie was nogal kritisch. Door de vele facetten en instrumenten van het innovatiebeleid is het volgens de opstellers van de brief (de ministers Kamp en Bussemaker en staatssecretaris Dekker) niet mogelijk om bij de evaluatie gebruik te maken van de kwantitatieve methode met controlegroepen. De validiteit van de in het onderzoek van Dialogic gebruikte evaluatiemethode staat dan ook ter discussie. In deze thesis wordt niet gewerkt met een kwantitatieve methode, maar met een kwalitatieve methode. Die methode sluit aan bij de mening van Hekkert e.a. (2007), namelijk dat er in het innovatiebeleid te weinig aandacht is voor de houding en activiteiten van individuele bedrijven. De houding van bedrijven tegenover innovatie wordt volgens hen sterk bepaald door de ervaring en waardering van bedrijven van het innovatiebeleid. Regionale overheden doen er dan ook goed aan in hun innovatiebeleid aan te sluiten op de verwachting van de individuele bedrijven. Dat is de reden waarom in dit onderzoek de ervaring, waardering en verwachting van directe betrokkenen in het MKB over het regionaal innovatiebeleid in beeld wordt gebracht. Dit wordt gedaan met de volgende onderzoeksvraag. Het doel van dit onderzoek is dus om te achterhalen hoe MKB-bedrijven aankijken tegen het regionale innovatiebeleid. In Nederland heeft de Provincie als kerntaak om de regionale economie te bevorderen en daarmee ook het innovatief MKB. Innovatiebeleid is gericht op allerlei facetten die de innovatie kunnen bevorderen. Om alle facetten mee te nemen zijn deze opgesplitst in twee soorten beleid.

Allereerst is er beleid ten aanzien van het regionale innovatieklimaat. Het innovatieklimaat is het geheel van in de regio aanwezige bedrijfsexterne vestigingsfactoren die van invloed zijn op de innovatieprestatie van de in die regio gevestigde bedrijven. Het zijn exogene factoren, waar het bedrijf zelf geen of weinig invloed op heeft, maar die wel een belangrijke invloed hebben op de innovatieprestaties van bedrijven. Zo wordt de kans op innovatie beïnvloed door de omvang en de samenstelling van de (bedrijfs)populatie, de aanwezigheid van kennis, de mate van specialisatie of diversificatie en de aanwezigheid van buitenlandse relaties. Als tweede is er beleid ten aanzien van het regionale innovatiesysteem, wat de interacties binnen en tussen de verschillende subsystemen omvat. Het centrale idee van het regionale innovatiesysteem is dat er betere condities ontstaan voor innovatie door de nabije aanwezigheid van een set bedrijven en kennisinstellingen, in combinatie met lokaal aanwezig stimulerend beleid (Hekkert e.a., 2007). Voor de kwaliteit van het innovatiesysteem is het van belang dat de verschillende regionale subsystemen, van de regionale valorisatie & exploitatie, de regionale overheid, de regionale kennisontwikkeling & -diffusie en de regionale kapitaalverschaffing, op elkaar aansluiten en er daardoor veel interacties ontstaan. Het is op voorhand niet duidelijk hoe effectief het provinciaal innovatiebeleid op dit moment in Nederland is. Kwantitatief onderzoek is meermaals ontoereikend gebleken in het aantonen van effectief innovatiebeleid. Dit onderzoek beoogt dit gebrek aan kennis te dichten door de ervaring, waardering en verwachting van MKB-bedrijven in kaart te brengen. Hiermee sluit dit onderzoek aan bij de stelling van Hekkert e.a. (2007) dat de microlaag, dat wil zeggen die van de bedrijven, sterk onderbelicht is in de theorieën over innovatiesystemen. Dit onderzoek speelt hierop in door de ervaring, waardering en verwachting van MKB-bedrijven te analyseren en zo te kijken waar regionaal beleid op het innovatiesysteem en het innovatieklimaat al dan niet te kort schiet.