Wie ben ik? Wie ben jij? Samenleven in de Maatschappij Ondertitel: Toekomstgericht onderzoek naar levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming in het Nederlands openbaar basisonderwijs gebaseerd op visies en aanbevelingen van experts

Abstract

In dit onderzoek wordt antwoord gegeven op de vraag welke aanbevelingen er kunnen worden gedaan ten aanzien van levensbeschouwelijke vorming, burgerschapsvorming en actieve pluriformiteit in de context van het Nederlands openbaar basisonderwijs. Het is een onderzoek naar mogelijkheden ten aanzien van het verbeteren van levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming in het openbaar basisonderwijs - aansluitend op de actuele dialoog omtrent de ‘brede opdracht’ van scholen die hierover gaande is. Er wordt een breed theoretisch kader geschetst waarin onder andere maatschappelijke ontwikkelingen, het Nederlands onderwijsbestel, de actief-pluriforme identiteit van het openbaar onderwijs, maar ook theorieën ten aanzien van ‘goed onderwijs’, levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming aan bod komen. Tevens wordt er een kader geschetst van de praktijk van het openbaar onderwijs ten aanzien van deze thema’s en worden maatschappelijke ontwikkelingen hieromtrent belicht. Er komt naar voren dat er ten aanzien van levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming uitdagingen liggen voor het openbaar onderwijs. Vanuit empirisch onderzoek onder dertien ‘experts’ worden visies en aanbevelingen ten aanzien van levensbeschouwelijke vorming, burgerschapsvorming en actieve pluriformiteit geëxploreerd. In de conclusie komt naar voren dat ieder kind goede begeleiding verdient bij de levensbeschouwelijke ontwikkeling. Tevens komt in de conclusie naar voren dat als er van een maximale invulling van burgerschapsvorming uit wordt gegaan (waarbij identiteit, participatie en democratie centraal staan en waarbinnen er aandacht moet zijn voor vaardigheden en houdingen van leerlingen) en als er wordt uitgegaan van de aanname dat de levensbeschouwelijke identiteit een integraal deel is van het concept ‘persoonlijke identiteitsontwikkeling’, dat de onlosmakelijke verbondenheid tussen levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming bevestigd wordt. Kort gezegd: een maximale invulling van burgerschapsvorming impliceert goede levensbeschouwelijke (persoons)vorming. Interlevensbeschouwelijke vorming voor ieder kind, waarbij dialoog en aandacht voor de persoonlijke levensbeschouwelijke ontwikkeling centraal staan, is iets wat de experts aanbevelen. Normatieve professionalisering, voeren van meer dialoog binnen scholen en besturen, bijscholing van leerkrachten en een gezamenlijke aanpak zijn acties die onder andere ondernomen kunnen worden om meer bewustwording te creëren ten aanzien van deze thematieken. Er zijn actielijsten en aanbevelingen opgesteld voor de volgende doelgroepen: overheid, besturen/scholen, pabo’s, het Dienstencentrum G/HVO en belangenbehartigers openbaar onderwijs. Deze actielijsten en aanbevelingen zijn ondersteunend bij beleidsvoering ten aanzien van deze thema’s. Er zijn verscheidene aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoeken.