Het Sion in of buiten de Republiek? Een comparatieve analyse van het gereformeerd natiebesef vanuit theologisch perspectief bij coccejanen en voetianen in de 17e en begin 18e eeuw

Abstract

In het histiografische debat staan twee visies naast elkaar als het gaat over het gereformeerd natiebesef, specifiek over de interpretatie van het begrip Tweede Israel. Volgens Huisman bestaat er geen fundamenteel verschil tussen coccejanen en voetianen met betrekking tot het gereformeerd natiebesef. Dit onderzoek toont aan dat er wel degelijk gesproken kan worden van verschillen, door de verschillen in hermeneutiek, zeven periodenleer en de profetische godgeleerdheid. Bij de onderzochte theologen, Hero Sibersma, Jodocus van Lodenstein en Herman Witsius blijkt dat er enerzijds sprake is van een metafysische betekenis als het gaat om de Republiek als het tweede Israel. Anderzijds wordt expliciet de Republiek vereenzelvigd met het Israel van het Oude Testament. In het historiografische debat staan deze twee uitersten tegenover elkaar, maar bij de onderzochte theologen staan ze naast elkaar en sluiten ze elkaar niet uit. Op basis van dit onderzoek moet het bestaande beeld in de historiografie bijgesteld worden en wordt er gepleit voor een synthetisch standpunt. Waarin zowel ruimte is voor de exclusieve verbondenheid tussen God en de Republiek als de Metafysische Kerk.