Oerwoudgeluiden, racistische teksten of spreekkoren?

Abstract

Al meer dan 35 jaar is racisme in het voetbal onderwerp van gesprek. Twee supportersincidenten uit 2016 tonen aan dat racisme in het Nederlands voetbal nog altijd aan de orde van de dag is: Ajax-speler Riechedly Bazoer was het mikpunt van Haagse supporters tijdens ADO Den Haag – Ajax, voetballer Pernely Biya kreeg tijdens een amateurwedstrijd racistische verwensingen naar zijn hoofd. In een context waarbij nieuwe generaties voetballers en een steeds multicultureler karakter het Nederlandse voetbal hebben gevormd, is er meer aandacht gekomen voor thema’s als ras en etniciteit (Kassimeris, 2009; Müller e.a., 2007) en geven media discussies over dergelijke onderwerpen vorm (Sterkenburg e.a., 2012; 2010). Met name de televisie heeft een invloedrijke positie om publieke debatten te construeren (Hermes & Reesink, 2003; Van Dijk, 1996).

Dit onderzoek heeft het discours over twee supportersincidenten in kaart gebracht, door de berichtgeving over deze incidenten op televisie te onderzoeken. Met theoretische benaderingen uit onder meer mediastudies (Hermes & Reesink, 2003) sluit dit onderzoek aan bij discoursanalytisch onderzoek (Van Dijk, 2015; 2000). Middels een inhoudelijke analyse in navolging van Dörnyei (2007), een kritische discoursanalyse geïnspireerd op Fairclough (2003) en een sprekerspositie-analyse gestoeld op wetenschappelijk gepubliceerd werk van Koole & Ten Thije (1994), heeft deze scriptie interessante inzichten opgeleverd.

Een inhoudelijke analyse presenteerde twee hoofdthema’s uit het discours: gebeurtenissen rond het veld en manieren van reageren, waarbij reacties op de supportersincidenten in een maatschappelijke context werden besproken. Een kritische discoursanalyse heeft zowel de tekstuele als discursieve laag van het discours blootgelegd. Manieren van lexicalisering hebben aangetoond dat de supportersincidenten op diverse manieren werden beschreven en eigenschappen die werden toegewezen aan lexicalisaties lieten zien dat spreken over racisme in sommige gevallen werd vermeden. Onderzoek naar verwijzingen hebben aangetoond dat refereren aan externe donkere sprekers, door direct rapporteren, slechts enkele keren plaatsvond. Een sprekerspositie-analsyse heeft uitgewezen dat de donkere voetballer zich zelden zelf als gerepresenteerd voetballer ziet en de vrijwel volledige afwezigheid van de gerepresenteerd supporter liet zien dat het debat over racistische supportersincidenten redelijk eenzijdig is verlopen.