Het nieuwe verzekeren(?) - Een kritische discoursanalyse van de ‘rijgedragverzekering’ van Achmea

Abstract

Achmea heeft aangekondigd een ‘rijgedragverzekering’ te willen invoeren. Een kastje in de auto verzamelt gegevens over het rijgedrag van de automobilist, op basis van deze data wordt beoordeeld of de gebruiker recht heeft op een premiekorting of niet. Over dit voorstel is ophef ontstaan in Nederlandse kranten en er zijn Kamervragen gesteld over deze verzekering. Deze case is het onderwerp van de kritische discoursanalyse uitgevoerd voor dit onderzoek. Berichtgeving in de zes grootste Nederlandse dagbladen en de Kamervragen zijn geanalyseerd om te onderzoeken ‘hoe in de context van dataverzameling en surveillance de verantwoordelijkheid van het controleren en disciplineren van rijgedrag rond de voorgestelde ‘rijgedragverzekering’ van Achmea wordt geconstrueerd in het publieke discours?’ Op basis van de kritische discoursanalyse zijn een drietal hoofdthema’s geformuleerd die het publieke discours kenmerken: Risico’s, Voordelen en Verantwoordelijkheden. Deze sluiten aan bij de gevolgen van digitale surveillance die binnen diverse disciplines en onderzoeken zijn aangetoond. Deze onderzoeken worden kort toegelicht om de reikwijdte van dit onderzoek te duiden. Het concept van de disciplinemaatschappij van Michel Foucault en de controlemaatschappij van Gilles Deleuze bieden inzicht in de machtsdynamiek die ontstaat bij surveillance en controle die inherent is aan dit type verzekering. Dit onderzoek laat zien dat er een paradox ontstaat binnen het publieke discours. De risico’s van deze controle circuleren duidelijk, maar wettelijke grenzen zijn onduidelijk, het gebruik van data niet transparant en mogelijk versnipperd, wat verzet en weerbaarheid lastig maakt. Dit blijkt uit de verdeeldheid over en het doorschuiven van de verantwoordelijkheden. Deze paradox is daarmee wellicht nog het grootste risico dat wordt gereflecteerd binnen het publieke discours.