“Reiken naar een plan waar de vroeger absoluut geachte tegenstellingen hun macht verliezen” Willem Banning (1888-1971) en de invloed van zijn religieuze ideeën op de Doorbraak

Abstract

Het primaire doel van de doorbraakbeweging was om het Nederlandse verzuilde en politieke klimaat in de jaren dertig te ‘doorbreken’ om zo op politiek terrein een vernieuwing tot stand te brengen. Maar deze vernieuwingsbeweging, die haar organisatorische gestalte kreeg in de Nederlandse Volksbeweging en later de Partij van de Arbeid, had ook als doel om een geestelijke vernieuwing tot stand te brengen in de Nederlandse samenleving. De man die op beide terreinen een invloedrijke rol speelde was Willem Banning (1888-1971) die zich als dominee van de Hervormde kerk en als (bestuurs)lid van de SDAP op beide terreinen begaf. In deze scriptie is met name onderzocht wat de invloed was van de religieuze ideeën van Banning op de Doorbraak. Hiervoor zijn veel studies van Banning onderzocht waarin hij schrijft vanuit zijn positie als dominee, en is hieruit geconcludeerd dat in deze studies veel aspecten naar voren komen die ook een grote invloed hebben gehad op de Doorbraak. Hierbij valt te denken aan de kritiek van Banning op de organisatie van politieke partijen op godsdienstige grondslag, maar ook de kritiek op het zogenaamde ‘richtingsvraagstuk’ dat binnen de Hervormde kerk speelde. Deze kritiek leidde ertoe dat zowel in de PvdA en de Hervormde kerk het gedachtegoed van Banning een belangrijke leidraad vormde voor de opstelling van het beginselprogramma (PvdA) en de manier waarop de Hervormde kerk zich na de oorlog zich als een apostolaire kerk wilde manifesteren in het maatschappelijke domein. Concluderend kan hiermee betoogd worden dat de religieuze ideeën van Banning een invloedrijke rol hebben gespeeld in de ontwikkelingen binnen de PvdA en de Hervormde kerk in de jaren ’50 en latere decennia.