Regionale variatie in de uitspraak van /s/ in het Nederlands taalgebied

Abstract

Collins en Mees merken in een boek uit 2003 op dat er regionale variatie is in de uitspraak van /s/ in het Nederlands taalgebied, waarbij [s] vooral in de Randstad meer klinkt als [ʃ]. Dit fenomeen staat in de literatuur bekend als ’s-retraction’. Omdat Collins en Mees (2003) geen evidentie voor deze regionale variatie leveren, is het nodig om de hypothese te toetsen. Is er regionale variatie in de uitspraak van /s/? Zo ja, is er sprake van s-retraction? In dit onderzoek wordt [s] van 100 sprekers uit vijf verschillende regio's in het Nederlands taalgebied met elkaar vergeleken, aan de hand van drie akoestische metingen die gebruikt worden om de fricatieven /s/ en /ʃ/ van elkaar te onderscheiden: duur, spectraal maximum en spectraal zwaartepunt. Uit de resultaten blijkt dat er regionale variatie is in de uitspraak van /s/. Het is niet zo dat er alleen een verschil is tussen de Randstad en de andere regio’s uit het Nederlands taalgebied, zoals verwacht op basis van Collins en Mees (2003). Er is met name een verschil tussen Nederland en Vlaanderen. [s] in Nederland is meer ‘retracted’ dan [s] in Vlaanderen. Er blijkt echter ook een effect van sekse te zijn. Hierbij lijkt het zo te zijn dat mannen een meer ‘retracted’ [s] hebben dan vrouwen. Het is niet duidelijk of er biologische of sociale factoren ten grondslag liggen aan dit verschil tussen mannen en vrouwen. Tevens is het verschil tussen mannen en vrouwen niet in alle regio’s even groot.