Is de Vlaamse literatuur ver(noord)nederlandst? Jeroen Brouwers als corrector bij uitgeverij Manteau

Abstract

In dit onderzoek is gekeken hoe de vernederlandsing van de Vlaamse literatuur daadwerkelijk in de praktijk invulling krijgt. Hiervoor is een, onder andere door Jeroen Brouwers, gecorrigeerd typoscript van Gangreen I [Black Venus] geanalyseerd. Het betreft een roman die bedoeld was voor zowel de Nederlandse als de Vlaamse markt, maar waarbij de Nederlandse norm gehandhaafd werd. Aan het einde van de zestiende eeuw is het culturele zwaartepunt van het Nederlandstalige taalgebied verschoven van het Zuiden naar het Noorden. Het Noorden verwierf rond deze periode politieke zelfstandigheid waardoor ook de taal en de standaardisering hiervan zich vrij kon ontwikkelen. Dit was niet het geval voor België, wat een gevolg was van het feit dat verschillende bezetters hier het bestuur van het land op zich namen. Deze situatie is erg bepalend geweest voor de Vlaamse culturele identiteit aangezien er hier sprake was van een literair veld waarbinnen zich een centrum-periferie heeft gemanifesteerd. De Vlaamse literatuur werd enerzijds tot diep in de twintigste eeuw gedomineerd door de Franstalige wereld, aangezien de heersende elite Frans sprak, en anderzijds door de Nederlandse wereld (de Nederlandse norm). De taalkwestie omtrent het schrijven in Nederlands/Vlaams/Frans was binnen het Vlaamse literaire veld sterk verbonden met positie-inname. Het assimilatieproces dat als gevolg van de culturele achterstand in gang werd gezet had ingrijpende gevolgen voor het uitgeverswezen in Vlaanderen: veel uitgeverijen lieten ingestuurde teksten nakijken door Nederlandse redacteuren. Zo ook Manteau met Jeroen Brouwers als een van de correctoren. In dit onderzoek is gekeken naar de wijze waarop Brouwers in de praktijk met de taal van de Vlaamse auteur Jef Geeraerts omging om dit vervolgens via een postureanalyse te confronteren met zijn zelfprofilering. Waar Brouwers in zijn pamfletten pleit voor assimilatie bleek dit in de praktijk niet zo radicaal doorgevoerd te worden. De aanval op de Vlaamse literatuur wordt in de zelfprofilering dan ook veel sterker aangezet dan reëel het geval lijkt te zijn.