Nabijheid en Afstand. Een onderzoek naar de adressering van de toeschouwer in de theatrale installatie "Situation Rooms" - Rimini Protokoll

Abstract

In deze scriptie neem ik de theatrale installatie Situation Rooms van Rimini Protokoll onder de loep in een voorstellingsanalyse. In deze installatie, geënsceneerd in een filmsetting, leggen twintig toeschouwers met iPad en koptelefoon een route af door verschillende kamers: de situation rooms. Deze set is gebouwd rondom de verhalen van twintig verschillende mensen van over de wereld wier levens zijn gevormd door wapenhandel. De toeschouwer krijgt de mogelijkheid om, al wandelend door de set, tien van deze verhalen van dichtbij mee te maken. Op de iPad verschijnt telkens een nieuw personage, en daarmee een nieuwe situatie die de toeschouwer wordt uitgenodigd te volgen. Ik toon aan dat de toeschouwer in Situation Rooms van Rimini Protokoll op een bijzondere manier wordt uitgenodigd zich te verplaatsen in verschillende situaties rondom het internationale fenomeen wapenhandel. Ik beweer dat er een continue, betekenisvolle spanning in die uitnodiging ligt: er wordt zowel aangestuurd op nabijheid als afstand tot de situaties. Enerzijds wordt de toeschouwer uitgenodigd zich dichtbij te verhouden tot een personage en bijhorende situatie, anderzijds staat de toeschouwer ver van deze situatie en wordt deze afstand benadrukt. Hierdoor krijgt de toeschouwer de mogelijkheid de gevolgen van wapenhandel te ervaren en de complexiteit ervan te bezien. Om mijn stelling te kunnen onderbouwen analyseer ik hoe die uitnodiging in de installatie vorm krijgt. De flexibele relatie tussen ruimte/performer/toeschouwer speelt hierin een grote rol. De twee belangrijkste dramaturgische strategieën die ik analyseer zijn de mobiliteit van de toeschouwer en de afwisseling van de aangereikte perspectieven. Ik maak hierbij gebruik van de notie van ‘nomadisch theater’ zoals uitgewerkt door Liesbeth Groot Nibbelink in haar proefschrift Nomadic Theatre (2015) en theorieën over focalisatie en perspectieven zoals ontwikkeld door Maaike Bleeker in Visuality in the Theatre (2008). Ik zal laten zien dat er niet enkel sprake is van een mobiele toeschouwer die zich fysiek verplaatst, maar dat de verscheidenheid aan kijkperspectieven de toeschouwer ook uitnodigt zich mentaal te verplaatsen in verschillende situaties. Beide dramaturgische strategieën kunnen dus niet los van elkaar worden gezien.