Strijd over de 'verleden tijd': Het conflict over de Duitse identiteit in 1986 tussen Michael Stürmer en Jürgen Habermas

Abstract

Deze scriptie gaat in op de problematiek omtrent de omgang met het verleden van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. Hierbij heeft de Historikerstreit van 1986 een aanzienlijke rol gespeeld. Twee prominente figuren die betrokken waren bij dit felle debat over de plaatsing van de holocaust en de omgang met het Duitse verleden zullen vergelijkend onderzocht worden. De historicus Michael Stürmer, die tevens politiek- adviseur van bondskanselier Helmut Kohl was en de invloedrijke filosoof Jürgen Habermas hebben allebei een eigen begrip geponeerd waarmee omgang met het verleden en vorming van Duitse identiteit gerealiseerd diende te worden. Deze begrippen, respectievelijk Neu-Nationalismus en Verfassungspatriottismus stonden tegenover elkaar maar van beide lijkt het tweede component in eerste instantie verwisselbaar. Onderzocht wordt hoe deze begrippen zich verhielden. Ten eerste wordt geconcludeerd dat het verleden tijdens de Historikerstreit niet tot rust gekomen was. Ten tweede kunnen we de begrippen duiden als spiegelbegrippen die in de politieke context beide provocerend waren. Ten derde valt het binaire karakter van de begrippen wel te nuanceren. Tevens wordt na dit onderzoek in het verlengde hiervan gekeken hoe het met het contemporaine Duitsland gesteld is. Hierbij wordt onder meer geconcludeerd dat er in de huidige tijd een wezenlijk contrast is in omgang met het verleden ten opzichte van de jaren ’80 van de vorige eeuw. Hierin wordt het beeld dat Duitsland voortdurend met een bezwaard verleden aan het worstelen is genuanceerd in het licht van hedendaagse Europese vraagstukken en problematiek. Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van publicaties van de twee onderzochte figuren. Hiernaast heeft deskresearch plaatsgevonden aan de hand van wetenschappelijke publicaties als secundaire bron.