Met Het Parool als strijdwapen: hoe de illegale pers de Nederlander aanzette tot verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog

Abstract

In de maanden april en mei van 1943 vond volgens historici een cruciale omslag plaats in de houding van verzet onder het Nederlandse volk. De frustratie onder burgers, over de nadelige maatregelen die waren ingevoerd door de bezetter, zou op dat moment namelijk zijn kookpunt hebben bereikt. Het gevolg daarvan was een nieuwe fase binnen het Nederlandse verzet: de Nederlandse verzetsbeweging leefde op en professionaliseerde. In deze scriptie wordt de vraag gesteld in hoeverre er in deze periode ook iets veranderde in de wijze waarop de illegale pers het volk opriep tot actieve weerstand. Het verzetsblad Het Parool is hierbij als uitgangspunt genomen. Aan de hand van sociologische theorieën omtrent het gebruik van collective action frames door sociale bewegingen, wordt in deze scriptie dan ook een aantal belangrijke zaken aangetoond. Met name dat Het Parool vanaf april 1943 veel duidelijker omlijnde instructies tot verzet ging bieden aan het lezerspubliek. Daarnaast, dat de Parool- redactie het Nederlandse volk vanaf diezelfde maand ging motiveren, door te benoemen dat men op grote schaal een nieuwe bereidheid bezat om actie te ondernemen. De April- Meistakingen zouden daarbij hebben aangetoond dat men ook daadwerkelijk in staat was om grootschalig verzet te organiseren. Waar in het voorjaar nog getracht werd om bij het lezerspubliek een bepaalde consensus te bereiken voor verzet, werd vanaf april vooral geprobeerd die opleving van verzet vast te houden. De Parool-redactie benadrukte nu de “nieuwe kracht” van het Nederlandse volk. Men had bewezen het vermogen te bezitten om weerstand te bieden, hetgeen als goed motief moest dienen waarmee toekomstig verzet tot stand kon worden gebracht. De relevantie van deze resultaten is tweeledig. Enerzijds voegen zij toe aan het genoemde beeld onder historici van een omslag binnen het verzet. Een verzetsblad als Het Parool ging het Nederlandse volk nu op veranderde wijze aanzetten tot collectief verzet. Anderzijds kan het schrijven door de Parool-redactie over die “nieuwe kracht” van groot belang zijn in onderzoeken naar de invloed van de illegale pers op het Nederlandse verzet. Welke impact heeft deze verandering bijvoorbeeld gehad op uitbarstingen van verzet tijdens latere momenten in de bezettingsperiode?