| dc.description.abstract | Performatieve kunst gaat niet om het maken van een kunstwerk, maar om het creëren van een ervaring. Deze manier van omgaan met kunst begon bij de letterkunde. John Langshaw Austin beschrijft in ‘How to Do Things With Words’ dat taal een realiteit producerende handeling is. Dit werd later verder doorgetrokken naar de kunst. Een kunstwerk is niet meer alleen iets waar een toeschouwer naar kijkt en een gevoel bij heeft, maar kunst moet meer doen. Kunst moet een realiteit producerend iets zijn. Dit noemen we performativiteit in een kunstwerk. Bij elk kunstwerk is er in theorie sprake van een realiteit producerende dimensie, omdat elk kunstwerk een ervaring oproept bij de toeschouwer, volgens Dorothea von Hantelmann. We kunnen de term performativiteit echter wel gebruiken om een hedendaags kunstwerk op een andere manier te beschrijven. Het performatieve kunstwerk is een gekunstelde situatie, die op een bepaalde manier is geregisseerd door de kunstenaar en de ervaringen van het publiek gebruikt als medium.
Deze tendens in de kunst wordt het eerst beschreven door Nicholas Bourriaud, die dit Relational Aesthetics noemde. Relational Aesthetics baseert zich in de jaren ’90 van de vorige eeuw op menselijke interacties en de sociale context hiervan. Het kunstwerk wordt een interactief project met een open einde. Het publiek is geen toeschouwer meer, maar een participant. Dit heeft een grote samenhang met de hedendaagse performatieve kunst. De hedendaagse performatieve kunst creëert ook ervaringen en situaties en heeft ook participerende toeschouwers, maar er zijn ook verschillen. Deze overeenkomsten en verschillen over hoe ervaringen gecreëerd, vormgegeven en gereflecteerd worden zullen worden uitgelegd aan de hand van het oeuvre van de hedendaagse kunstenaar Tino Sehgal.
Ondanks dat het performatieve kunstwerk zoals we dat nu beschrijven pas echt ontstaat tijden de Relational Aesthetics van Nicholas Bourriaud, was er al veel eerder een bewustwording van de relatie tussen de ruimte en het lichaam van de toeschouwer. Hierdoor werd de relatie tussen het object en de toeschouwer fundamenteel anders. Dit was tijdens de Minimal Art beweging van de jaren ’60. Dit noemt Dorothea von Hantelmann de ‘Experiential Turn.’ Kunstenaars gingen zich vanaf dat moment veel meer richten op het maken van een ervaring en interne aspecten, in plaats van op het maken van een kunstwerk. Dit werd echter nog wel met objecten gedaan. Later, tijdens Relational Aesthetics werd dit niet meer door middel van objecten gedaan, maar kwamen er een soort manifestaties waar toeschouwers aan mee konden doen. Hierdoor ontstond er dus echt een uitwisseling van ideeën en handelingen tussen de participerende toeschouwers. Deze uitwisseling van handelingen en ideeën was het kunstwerk geworden en dit hoefde dus ook niet noodzakelijk in een museum of binnen plaats te vinden.
Nu is er ook een belangrijke performatieve kunstenaar die het weer een beetje anders aanpakt. Tino Sehgal. Bij hem is de communicatie tussen de bezoekers niet het uiteindelijke kunstwerk of doel, maar de ervaring die de bezoekers hieraan overhouden. Tino Sehgal gaat dus nog een stap verder in de performativiteit van het kunstwerk. De toeschouwer wordt zelf het object en het subject van het kunstwerk. Het werk bestaat in het hoofd van de kunstenaar, in zijn lichaam, de lichamen van de performers en in het geheugen van de mensen die het werk hebben gezien. Dit zorgt voor behoud van het kunstwerk, niet omdat het werk bestaat uit een object dat kan worden bewaard. Naar het idee van Sehgal werkt deze manier van bewaren beter dan andere manieren. Op deze manier blijft het kunstwerk namelijk altijd relevant en kan het in elke tijd worden uitgevoerd, omdat het meegaat met de tijd. Zo werkt het geheugen. Het zal altijd meegaan met de tijdsgeest, omdat het in de geest bestaat. Het is belangrijk dat de toeschouwer zich vooraf bewust is dat hij of zij kunst gaat ervaren en ervoor open staat om een intersubjectieve ervaring aan te gaan. Het is belangrijk om dus participant te worden in het kunstwerk en zelf het kunstwerk te worden. In Relational Aesthetic is dit anders. Het kunstwerk kan overal plaatsvinden en het is veel minder duidelijk op welke manier de kunstenaar het werk heeft geregiseerd en wat de kunstenaar wil bereiken met zijn werk. De toeschouwer is het kunstwerk geworden, zijn communicatie met een andere toeschouwer. Het grote doel is om de wereld een stuk beter te maken door mensen met elkaar te laten praten. Dit is ook een groot onderdeel in het werk van Tino Sehgal, die ook bezig is met de duurzame productie van kunst. Een groot verschil is wel dat het werk van Tino Sehgal niet mag worden vastgelegd op beeld, waardoor het echt alleen bestaat in de ervaring van de participerende toeschouwer. | |
