| dc.description.abstract | Dit masteronderzoek is een onderzoek naar anonieme pamfletten uit de 16de eeuw die in Antwerpen gedrukt zijn in de periode rondom de Val van Antwerpen (1585). De focus is op Antwerpen gelegd omdat in deze stad vele deskundige drukkers en uitgevers actief zijn geweest. Van hen zijn er vier uitgekozen om nader te bestuderen: Jan (III) van Ghelen, Niclaes Mollyns, Gilles van den Rade en Mattheus de Rische.
Om een antwoord te kunnen geven op de vraag in hoeverre Nederlandstalige teksten in anonieme pamfletten uit deze periode een grotere betekenis hebben gehad dan de directe omgeving waarin ze verkocht zijn, is onderzocht of er in het buitenland sprake is geweest van een navolging van deze teksten, via vertaling of bewerking.
Tevens is getracht het tekstennetwerk rond de vier geselecteerde drukkers beter in kaart te krijgen door van elke drukker een portfolio op te stellen, de publicaties te vergelijken, originele teksten te achterhalen, illustraties te beoordelen op hergebruik en drukkersportfolio’s te vergelijken.
In het onderzoek is veel gebruik gemaakt van bibliografisch onderzoek aan originele pamfletten en digitale versies ervan in collecties van erfgoedinstellingen en (universiteits)bibliotheken.
Alle vier geselecteerde drukker-uitgevers bleken pamfletten over de oorlogshandelingen te hebben uitgegeven als een soort voorloper van de nieuwskrant. De drukkers hebben een keuze moeten maken ten tijde van de Val van Antwerpen, met een wisseling van de macht: het protestantse Antwerpen kwam onder Spaans katholiek bewind. Voor de ene drukker betekende dit een noodzakelijk vertrek, voor de ander een aanpassing van zijn portfolio en een keuze in geloofs- en politieke uitingen.
De vier Antwerpse drukkers hebben allen pamfletteksten uitgegeven over wonderbaarlijke (natuur)verschijnselen die ook in het buitenland opgemerkt werden. Soms is de Antwerpse drukker een navolger van dit soort publicaties geweest, maar dit masteronderzoek toont aan dat deze drukkers met hun teksten ook een voorbeeldfunctie hebben gehad voor collega-drukkers in het buitenland. De Antwerpse teksten zijn dan terug te vinden in een Engelse, Franse of Duitse vertaling.
Er is zelfs een bestendige relatie tussen twee drukkers aan te tonen: het is in dit onderzoek gebleken dat de Duitse drukker Jozias Wörli met regelmaat Duitse pamfletten heeft uitgegeven met dezelfde teksten als de Antwerpse drukker Mattheus de Rische. Het is aannemelijk dat De Rische hierbij het voorbeeld is geweest en Wörli de navolger. In een enkel geval is dit ook onomstotelijk bewezen.
Dit masteronderzoek heeft aangetoond dat anonieme Nederlandstalige teksten uit de 16de eeuw een groter belang in het buitenland hebben gehad dan tot nu toe bekend is. | |
