De blinde vlek in Roy Lichtensteins oeuvre. Een analyse van Lichtensteins sculpturen, een ‘over-looked area’.

Abstract

Deze bachelor scriptie is het afsluitende onderzoek van de bachelor Kunstgeschiedenis. Het is een uitgelezen kans om te proberen een ontdekking te doen van een nog onderbelicht onderwerp. Zelfs kunstenaars waarvan alles ontrafeld lijkt bezitten nog veel verrassingen. Roy Lichtenstein (1923-1997) is hier een uitstekend voorbeeld van. Het is een zeer bekende Pop Art schilder, indien mensen zijn naam niet kennen, kennen ze wel zijn kunst, “de cartoon-schilderijen met de stippen”. Maar dat Lichtenstein ook sculpturen produceerde is voor velen een onbekend gegeven. Hij maakte er meer dan vijftig, tussen 1960 en 1997. Het is een intrigerend oeuvre waar heldere ontwikkelingen in te bespeuren zijn. Omdat nog weinig bekend is zijn de meeste sculpturen amper opgenomen in de literatuur, en zijn zij ook nog niet onderzocht op stijlkenmerken, techniek en betekenis. Deze scriptie bood daar de gelegenheid voor. Lichtensteins oeuvre aan schilderijen behoort onder Pop Art, maar naast een verschil van materiaal zijn er veel meer verschillen tussen Lichtensteins schilderijen en zijn sculpturen. Dit gegeven riep de vraag op of zijn sculpturen ook tot Pop Art behoren, of dat die beter tot hun recht komen onder een andere stijl. Dat is de kern van dit onderzoek. Niet alle sculpturen konden onderzocht worden, vanwaar een selectie is ontstaan. Deze sculpturen zijn uitgebreid geanalyseerd op techniek, vormgeving en welke onderwerpen of objecten ze verbeelden. De rode draad die door het sculpturale oeuvre loopt is de optische illusies die Lichtenstein in zijn sculpturen heeft verwerkt. Het doel van deze optische illusies was om de tweede dimensie in zijn sculpturen te accentueren, en zo mogelijk de derde dimensie te elimineren. Vanwege dit essentiële element in Lichtensteins sculpturen is gesteld dat deze niet volledig onder Pop Art passen. Vervolgens zijn de selectie sculpturen aan andere stijlen getoetst, zoals het Kubisme, Op Art en Kinetic Art. De overeenkomsten met Kinetic Art bleken het sterkst. Kinetic Art is kunst waarin optische illusies de hoofdrol spelen, ze suggereren een beweging en de toeschouwer vervult een onmisbare rol: de toeschouwer moet zich om het werk bewegen om de illusie van beweging in gang te zetten. In Lichtensteins oeuvre is een stijgende lijn waar te nemen in zijn opname en uitwerking van optische illusies, en zijn afwisseling tussen de tweede en de derde dimensie. Uiteindelijk overtrof hij zichzelf, en in de jaren negentig perfectioneerde hij zijn sculpturen. Het beste voorbeeld is House I, voltooid in 1998, waar optische illusies de kern van het werk zijn en de toeschouwer enthousiast wordt aangespoord om het werk al lopend van links naar rechts te aanschouwen. Zodoende is het publiek getuige van een werk dat lijkt te bewegen, van vorm verandert, meerdere dimensies tegelijkertijd lijkt te bezitten en inspeelt op de blinde vlek tussen wat onze ogen waarnemen en hoe onze hersenen het interpreten. De perceptie van een toeschouwer bespelen is de kern van kinetische kunstwerken, vanwaar de conclusie wordt getrokken dat Lichtensteins sculpturen, die in deze scriptie zijn onderzocht, het beste onder Kinetic Art geplaatst kunnen worden.