| dc.description.abstract | In deze scriptie wordt onderzocht hoe de vroegmoderne nieuws- en leescultuur zich kenbaar maakt in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tijdens de zeventiende eeuw. Het zogeheten ‘Rampjaar’ en met name de Franse bezetting van de stad Utrecht (1672-1673) dienen hier als overkoepelende historische context. Deze periode is niet alleen uitgebreid gedocumenteerd en beschreven door historici en onderzoekers; ook in het toenmalige mediacircuit verschenen al talloze publicaties over wat zou zijn voorgevallen. Een opmerkelijke bundel in het archief van de Universiteits Bibliotheek van Utrecht bevat meerdere van dit soort publicaties over de situatie van Utrecht en is rijkelijk voorzien van lezerssporen en handgeschreven notities op ingebonden vellen. Deze bundel is voor een groot gedeelte gedigitaliseerd en openbaar beschikbaar op het Annotated Books Online platform. In dit onderzoek wordt één zo’n drukwerk (Het Journael) met lezerssporen van dit doorschoten exemplaar centraal gesteld, en neemt daarnaast een sample van ruwweg twintig handgeschreven notitievellen die reageren op deze gedrukte tekst mee in de analyse. In deze sample worden twee verschillende handschriften aangetroffen voor de notities: één net, één vluchtig.
De analyse wordt uitgevoerd door het indelen van de lezersnotities en –sporen in vier categorieën: aanvullend, uitweidend, kritisch en functioneel. De eerste drie categorieën richten zich op de ooggetuige’s engagering met de authenticiteit van de tekst, de laatste categorie dient om het algemenere vroegmodern mediagebruik en leesgedrag in kaart te brengen. Deze benadering lijkt redelijk geschikt om de notities te kunnen duiden en het leesgedrag te bepalen. Bevestigd wordt dat de notities van beide handschriften komen van werkelijke ooggetuigen die het Journael hebben gelezen. Beargumenteerd wordt dat de aanwezigheid van twee handschriften niet wijst op twee verschillende lezers, alsmede de onwaarschijnlijkheid van één lezer die eerst snel opschrijft en later in het net overschrijft. Het vluchtige handschrift betreft notities en daarmee gerelateerde lezerssporen die in alle vier categorieën vallen in te delen. Het nette handschrift is alleen in te delen in de uitweidende categorie. De functionele categorie toont aan door het apart bekijken van lezerssporen als tekstmarkeringen, paginaverwijzingen, opmerkingen in de marges, het alfabetisch ordenen van meerdere notitievellen en het doorkrassen/corrigeren van zinnen op de nette notitievellen allemaal van één hand komen: de vluchtige. Gesteld wordt dat de notitievellen van het nette handschrift zijn ingebonden door de lezer met de vluchtige hand als extra bron om mee te engageren. | |
