De opkomst en ondergang van het gidslandstreven. Het Nederlandse ontwikkelingsbeleid van 1973 tot 1977

Abstract

In dit onderzoek wordt het gidslandstreven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking bestudeerd. Via een begripshistorische benadering is onderzocht hoe verschillende historische actoren het begrip gidsland hebben gedefinieerd en getypeerd. Het onderzoek beslaat de periode 1973 tot 1977 en het ontwikkelingsbeleid wordt bestudeerd op regeringsniveau van het toenmalige kabinet-Den Uyl. In deze periode heeft het beleid heel wat voeten in de aarde gehad. Jan Pronk, de toenmalige minister van Ontwikkelingssamenwerking, trachtte in het ontwikkelingsbeleid de gidslandgedachte door te laten klinken. Door middel van een beleid, gericht op de self reliance van ontwikkelingslanden, trachtte Pronk de economische en politieke zelfstandigheid van ontwikkelingslanden te bewerkstelligen. De Eerste en Tweede Kamer hebben dit beleid fel bediscussieerd en vaak ook bekritiseerd. Uiteindelijk valt er een radicale omslag in het gidslanddenken aan te merken aan het eind van het jaar 1975. Pronk stelt zelf niet meer voorstander te zijn van het gidslandidee en stuurde aan op een gematigdere koers. De reden daarvoor was de toenemende complexiteit van de debatten tussen westerse landen en ontwikkelingslanden over het ontwikkelingsvraagstuk en de mislukte pogingen om het Nederlandse ontwikkelingsbeleid aan het voetlicht te brengen in het internationale onderhandelingen tussen grote machtsblokken. Nederland moest geen gidsrol vervullen, maar indirect een bijdrage leveren aan de ontwikkelingssamenwerking binnen de Europese Economische Gemeenschap.