De Nederlandse maatschappelijke actualiteit in ZO IS HET TOEVALLIG OOK NOG ’S EEN KEER Beeld, tekst en context van een satirisch televisieprogramma (1963-1966)

Abstract

Tot op heden bleven onderzoeken naar het eerste Nederlandse satirische televisieprogramma ZO IS HET TOEVALLIG OOK NOG ’S EEN KEER (VARA 1963-1966) veelal beperkt tot beschouwingen van het tot groot schandaal leidende item ‘beeldreligie’ (uitzenddatum: zaterdag 4 januari 1964). Deze scriptie levert een aanvulling en verdieping door ZO IS HET uitvoeriger en in relatie tot de context te onderzoeken volgens een aanpak die is geïnspireerd op de benadering van mediawetenschapper Myra Macdonald. Er is geanalyseerd hoe ZO IS HET gedurende de volledige periode waarin het programma bestond inspeelde op de maatschappelijke actualiteiten/ontwikkelingen en op welke manier het programma zich positioneerde in de Nederlandse maatschappij van begin jaren zestig. De hoofdvraag die daarbij werd gesteld was: Hoe behandelde en verbeeldde het satirische televisieprogramma ZO IS HET TOEVALLIG OOK NOG ’S EEN KEER de maatschappelijke actualiteit/ontwikkelingen in Nederland van 1963 tot 1966, in het bijzonder in de door de pers negatief ontvangen items? Er zijn vier onderzoeksstappen doorlopen. Ten eerste zijn de items uit de gearchiveerde afleveringen van ZO IS HET geïnventariseerd. Ten tweede is met gebruikmaking van het digitale krantenarchief Delpher onderzocht welke items negatief werden ontvangen door de pers. Ten derde zijn deze negatief ontvangen items geanalyseerd op tekstueel niveau in het Beeld en Geluid-archief te Hilversum. Tot slot is het programma gecontextualiseerd binnen de Nederlandse maatschappij van 1963 tot 1966. Enerzijds hadden de items van ZO IS HET een strekking waardoor het programma zich verbond aan de VARA en de sociaaldemocratische zuil. Dit waren de politiek gerichte items. Deze items veroorzaakten de meeste ophef vanwege hun negatieve ontvangst door de pers. Anderzijds nam het programma afstand van zijn verzuilde achtergrond door zich kritisch op te stellen ten opzichte van de verzuiling. Door deze dubbele positie was het programma een afspiegeling van de Nederlandse maatschappij van begin jaren zestig, waarin verzuiling en ontzuiling onderdeel van een maatschappelijk moderniseringsproces waren.