Vergrijzing en demografische krimp: kans of bedreiging voor de detailhandel?

Abstract

In deze studie is onderzocht in hoeverre vergrijzing en demografische krimp effect hebben op de detailhandel in Nederland. De detailhandel is een dynamische economische sector die onderhevig is aan verschillende economische, technologische en bevolkingsontwikkelingen. Dit betekent dat winkelgebieden zich moeten aanpassen aan deze verschillende ontwikkelingen. Een negatief gevolg kan zijn dat winkelgebieden steeds meer winkelleegstand hebben (Stijnenbosch, 2015). Bevolkingsontwikkelingen als vergrijzing en demografische krimp kunnen in dit vraagstuk belangrijke factoren zijn, aangezien een land als Nederland snel aan het vergrijzen is en steeds meer regio’s aan het krimpen zijn. Het aandeel 65-plussers zal groeien van een aandeel van 16 procent in 2013 tot 26 procent in 2040 (Dam & Daalhuizen, 2013; Nationaal Kompas, 2013). De demografische krimp zal zich verder ontwikkelen naar meer centrale gedeelten van Nederland (PBL, 2015).

De centrale vraag van dit onderzoek is beantwoord door middel van een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve analyses. Ten eerste is er gebruik gemaakt van multipele regressieanalyses om de invloed van vergrijzing en demografische krimp op de detailhandel te meten door rekening te houden met belangrijke controlevariabelen zoals economische factoren. Hierbij is geanalyseerd in hoeverre deze bevolkingsontwikkelingen effect hebben op de verandering van het aantal fysieke winkels tussen 2007 en 2012 op gemeenteniveau. Ook is geanalyseerd welke factoren van invloed zijn op het aandeel van een bepaalde winkelbranche ten opzichte van het totale winkelbestand in 2012. Het kwalitatieve onderzoek is uitgevoerd door middel van semigestructureerde interviews met winkeliers en gemeenteambtenaren uit de gemeenten de Utrechtse Heuvelrug en Winterswijk. Hierbij is de vraag gesteld in hoeverre deze winkelactoren de bevolkingsontwikkelingen merken, in hoeverre ze deze ontwikkelingen als een bedreiging of een kans zien en hoe ze op deze ontwikkelingen anticiperen.

Deze studie laat zien dat vergrijzing en demografische krimp effect hebben op de detailhandel in Nederland. Dit onderzoek laat zien dat vergrijzing geen gevaar hoeft te vormen voor de detailhandel, mits er voldoende rekening wordt gehouden met de behoeften en wensen van de oudere consument. Het effect van vergrijzing kan door cohorteffecten (waarbij ouderen langer vitaler en mobieler zijn) in de toekomst mogelijk afzwakken. Ook kunnen ouderen in de toekomst vaker van het internet gebruik gaan maken voor bijvoorbeeld het aankopen van producten. Dit kan een bedreiging vormen voor de fysieke detailhandel in Nederland. Demografische krimp laat een licht negatief effect zien op de ontwikkeling van de detailhandel. Dit effect kan in de toekomst sterker worden door het toenemen van de demografische krimp in bestaande krimpregio’s en regio’s waar dit nog niet het geval is.