Het gevormde spiegelbeeld: Over mannelijkheid in de romans ' 't Jagthuys' en 'Het smelt'

Abstract

In dit onderzoek staat de hoofdvraag ‘Hoe worden de man-vrouwverhoudingen weergegeven in de romans ’t Jagthuys en Het smelt?’ centraal. De aanleiding van dit onderzoek is de discussie over de problematisering van mannelijkheid die in onze maatschappij en literatuur vaak opbloeit. Het smelt van Lize Spit en ’t Jagthuys van Merijn de Boer zijn recent uitgekomen romans waarin de hoofdpersonages worstelen met hun genderidentiteit. Man-vrouwverhoudingen tussen de personages spelen een grote rol in de verhaallijn van beide boeken. Al deze aspecten maken de keuze voor deze twee romans bij onderzoek over man-vrouwverhoudingen en de problematisering van mannelijkheid passend. Sinds de opkomst van het feminisme, begon het mannelijke gender langzaam onzichtbaar te worden. Sociologen R. Connell, J. Hearn en S. Kimmel stellen dat het mannelijke gender historisch gezien altijd in sociaal economische termen is gedefinieerd. Toen mannen en vrouwen door de invloed van het feminisme meer gelijke rechten kregen, kon hij zijn gender niet meer ontlenen aan sociale klasse of beroep. Dit resulteerde in de “crisis” van mannelijkheid. De vastgestelde sex roles werden onduidelijk en de man verloor zijn machtspositie ten opzichte van de vrouw. Om dichterbij deze verloren machtspositie te komen, probeert de man zijn mannelijkheid te bewijzen door andere mannen en vrouwen te kleineren en te domineren. Zo beargumenteert E. Sedgwick dat de man zichzelf alleen kan bewijzen in een homosociale relatie met een andere man, waarin de vrouw als ruilmiddel functioneert. Wanneer de ene man in deze driehoeksverhouding de vrouw verliest aan de andere man en geen macht over haar krijgt, uit hij zijn frustratie in het gebruiken van geweld. Ook E. Bronfen laat in haar onderzoek naar Madame Bovary zien dat getroebleerde genderidentiteit vaak gepaard gaat met geweld. Verder zorgde de crisis van de mannelijkheid ervoor dat de man zoekende werd en er verschillende vormen van mannelijkheid ontstonden. Tegenover hegemonic masculinity, waarbij de man agressief en dominant is, kwam sensitive masculinity te staan. De sensitive male is onder andere gevoelig en belezen. Het blijkt dat er in de literatuur en in andere media een dubbele tendens optreedt tussen deze twee mannelijkheden. Ook komt met name bij de mannelijke personages in ’t Jagthuys de spanning tussen sensitive en hegemonic masculinity naar voren. Daarnaast treedt in Het smelt het stereotype van de gefaalde hegemonic male op die geweld gebruikt op zijn machtspositie te legitimeren. Verder wordt het duidelijk dat de romans wat betreft man-vrouwverhoudingen vrijwel het spiegelbeeld zijn van elkaar. In beide romans treden driehoeksverhoudingen op waarin twee leden van hetzelfde geslacht in een homosociale relatie een lid van het andere geslacht domineren en manipuleren. Uiteindelijk worden de hoofdpersonages in Het smelt en ’t Jagthuys zo gevormd door de egoïstische stereotypen om hen heen dat ze door onder andere hun getroebleerde genderidentiteit niet meer verder willen leven en zelfmoord plegen.